कोणत्याही राज्याची अर्थपूर्ण ओळख त्यांच्या संस्कृतीतून होते. ज्यामध्ये छत्तीसगड हे देशातील एकमेव राज्य आहे जे पूर्णपणे कृषी राज्य आहे. येथील रहिवासी वर्षभर शेतीच्या कामात गुंतलेले असतात. भातशेती हे येथील मुख्य पीक आहे. पोळा हा सणांच्या मालिकेतील एक महत्त्वाचा सण आहे, याला छत्तीसगढीमध्ये पोरा असेही म्हणतात. परंतु असे नाही कि फक्त छत्तीसगड मधेच हा सण मानवला जातो, महारष्ट्र, मध्यप्रदेश सुद्धा हा सण अगदी उत्साहात मानवला जातो.
बैल पोळा केव्हा मानवला जातो?
भाद्रपद महिन्याच्या अमावास्येच्या दिवशी साजरा होणारा हा पोळा सण खरीप पिकाचा दुसरा टप्पा पूर्ण झाल्याचे चिन्ह असते. आणि या वर्षी हा पोळा सण ६ सप्टेंबर २०२१ रोजी होणार आहे. पिकांच्या वाढीच्या आनंदात हा सण शेतकऱ्यांनी बैलांची पूजा करून कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी साजरा केला जातो.पोळा सणाच्या आदल्या रात्री गर्भ पूजा केली जाते. असे मानले जाते की या दिवशी अण्ण माता गर्भधारणा करते. म्हणजेच दुध भात रोपांना भरते. म्हणूनच पोळाच्या दिवशी कोणालाही शेतात जाण्याची परवानगी नसते.
हा उत्सव महाराष्ट्रात विशेषतः विदर्भात मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. तेथे हा उत्सव दोन दिवस साजरा केला जातो. तिथे पहिल्या दिवशी पोळ्याला मोठा पोळा आणि दुसऱ्या दिवसाला तान्हा पोळा म्हणतात.
पोळा सणाचे महत्त्व (Importance Of Pola Festival In Marathi)
भारत, जेथे शेती हा उत्पन्नाचा मुख्य स्त्रोत आहे आणि बहुतेक शेतकरी शेतीसाठी बैलांचा वापर करतात. म्हणूनच शेतकरी हा सण साजरा करतात आणि जनावरांचे आभार मानतात. पोळा मोठा पोळा आणि छोटा पोळा अशा दोन प्रकारे साजरा केला जातो. मोठ्या पोळ्यात बैलाची सजावट करून त्याची पूजा केली जाते, तर लहान पोळ्यात मुले शेजारच्या घरोघरी खेळणी बैल किंवा घोडे घेतात आणि मग त्यांना काही पैसे किंवा भेटवस्तू दिल्या जातात.
महाराष्ट्रात पोळा सण साजरा करण्याची पद्धत (Pola Festival In Maharashtra) –
- पोल्याच्या पहिल्या दिवशी शेतकरी त्यांच्या बैलांच्या गळ्यातील आणि तोंडातून दोर काढून टाकतात.
- यानंतर त्यांच्यावर हळद, बेसन ची पेस्ट लावली जाते, ते तेलाने मालिश केले जाते.
- यानंतर त्यांची गरम पाण्याने आंघोळ करतात. जर जवळ नदी, तलाव असेल तर त्यांना तिथे नेऊन अंघोळ केली जाते.
- यानंतर त्यांना बाजरीपासून बनवलेली खिचडी दिली जाते.
- यानंतर बैलांची चांगली सजावट केली जाते, त्यांची शिंगे रंगीत केली जातात.
- त्यांना रंगीबेरंगी कपडे घातले जातात, विविध प्रकारचे दागिने, फुलांचे हार त्यांच्याकडून घातले जातात. छान सुदंर अशी शाल त्या बैलांवर चढवली जाते.
- या सर्वांसह, कुटुंबातील सर्व लोक नाचत आणि गात राहतात.
- या दिवसाचा मुख्य उद्देश हा आहे की बैलांच्या शिंगांमध्ये बांधलेली जुनी दोरी बदलून नवीन पद्धतीने बांधली जाते.
- गावातील सर्व लोक एकाच ठिकाणी जमतात, आणि सजवलेले प्राणी आणतात. या दिवशी प्रत्येकाला आपले बैल पाहण्याची संधी मिळते.
- मग त्या सर्वांची पूजा केल्यानंतर संपूर्ण गावात ढोल -ताशांच्या गजरात मिरवणूक काढली जाते.
- या दिवशी घरात खास पदार्थ तयार केले जातात, या दिवशी पुरण पोळी, भजी, श्रीखंड, भाजी पोळी, कडी, वरण-भात आणि पाच प्रकारच्या भाज्या मिसळून भाजी तयार केली जाते.
- अनेक शेतकरी या दिवसापासून पुढील शेती सुरू करतात.
- या दिवशी अनेक ठिकाणी जत्रांचे आयोजनही केले जाते, येथे विविध प्रकारच्या स्पर्धा आयोजित केल्या जातात, जसे व्हॉलीबॉल, कुस्ती, कबड्डी, खो-खो इ.
या सणाला बैल पोळा हे नाव कशावरून पडले?
भगवान विष्णू जेव्हा कान्हाच्या रूपात पृथ्वीवर आले, जे कृष्ण जन्माष्टमी म्हणून साजरे केले जाते. मग जन्मापासूनच त्याचे कांस मामा त्याच्या जीवनाचे शत्रू राहिले होते. जेव्हा कान्हा तरुण होता आणि वासुदेव-यशोदासोबत राहत होता, तेव्हा कंसाने त्याला अनेक वेळा मारण्यासाठी अनेक असुर पाठवले. एकदा कंसाने पोलासुर नावाचा राक्षस पाठवला होता, ज्याला कृष्णाने त्याच्या करमणुकीमुळे मारले होते आणि सर्वांना आश्चर्य वाटले. तो दिवस भादोन महिन्यातील अमावास्येचा दिवस होता, या दिवसापासून त्याला पोळा असे संबोधण्यात आले. या दिवसाला बालदिन देखील म्हणतात, या दिवशी मुलांना विशेष प्रेम दिले जाते.
बैल पोळा निमित्त निबंध
माझा आवडता प्राणी बैल निबंध मराठीमध्ये
तुम्हाला माहित आहे का की जेव्हा बस, ट्रेन, इत्यादी नव्हत्या, त्या वेळी माल नेणे आणि प्रवासाचे कोणते साधन वापरले जात होते. शतकांपासून शंभर वर्षांपूर्वी आपल्या पूर्वजांनी बैलगाडी, घोडागाड्या, उंटगाड्या इत्यादींचा वापर एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जाण्यासाठी आणि माल नेण्यासाठी केला.
बैल हा शेतकऱ्याचा सर्वात चांगला मित्र असल्याचे म्हटले जाते. हे घरगुती प्राणी म्हणून तसेच शेत नांगरणे, मालाची वाहतूक करणे आणि स्वार होण्यासाठी वापरण्यात आले. वर्षानुवर्षे बैलांच्या वापरात लक्षणीय घट झाली आहे. जरी भारतातील अनेक गावांमध्ये बैलगाड्या अजूनही दिसतात. अनेक शहरांमध्ये अगदी छोट्या कामांसाठीही बैलगाडी वगैरे मालाची वाहतूक केली जाते.
आधुनिक काळात, प्रगत कृषी यंत्रांच्या शोधामुळे पारंपारिक कृषी साधनांचा वापर सातत्याने कमी होत आहे. खर्चाच्या दृष्टीने शेतीमध्ये बैलांचा वापर खूप कमी होता. हिरवा कोरडा चारा खाऊन तो शेतकऱ्याच्या प्रत्येक कामात पूर्ण सहकार्य करतो. गाय, बैल शेण जमिनीच्या सुपीकतेला मदत करते. चांगल्या पिकाच्या उत्पादनात बैलाचे सेंद्रिय खत उपयुक्त ठरत आहे.
लोक अजूनही अनेक प्रकारच्या जत्रा आणि स्थानिक सणांमध्ये चळवळीसाठी बैलगाड्या वापरतात. हिंदू धर्मात गाय आणि बैलाला मोठे धार्मिक महत्त्व आहे, ते आदरणीय मानले जातात. प्राचीन काळी शेतकरी सर्व शेतीत नांगरणे, सिंचन, वाहतूक इत्यादी शेतीच्या कामांमध्ये बैलांचा वापर करत असत, ज्यामुळे ते उपयुक्त होते, परंतु आजकाल या सर्व कामांमध्ये वाढत्या यांत्रिक वापरामुळे बैल भटक्या जनावरांसारखे राहतात. बाजारात फिरून आणि शेतात उभ्या पिकांचे नुकसान करून शेतकऱ्यांना मोठ्या समस्या निर्माण होतात.
बैलांच्या या दुर्दशेचे कारण स्वतः शेतकरी देखील आहे. त्याने त्याचा स्वतःच्या फायद्यासाठी पुरेपूर वापर केला, बैलाची गरज संपल्यावर त्याने तो भटक्या प्राण्यासारखा सोडला. देशातील प्रत्येक लहान -मोठ्या शहरात आणि गावात गोशाळा स्थापन करण्यात आल्या आहेत, परंतु संसाधनांची कमतरता आणि शेतकऱ्यांच्या सहकार्याशिवाय तेथे बैल ठेवणे फार कठीण झाले आहे.
दोन शिंगे असलेला बैल, एक शेपटी, गायसारखे चार पाय, दोन मोठे कान हे पाहण्यासाठी अतिशय आकर्षक आणि समर्पित प्राणी आहे. आपण लहानपणी प्रेमचंद हिरा मोती दोन बैलांची कथा वाचली असेल. त्याचे संपूर्ण आयुष्य त्याच्या स्वामीच्या सेवेत घालवले जाते. बैल हा आकाराने घोड्यासारखाच असतो, पण त्याची गती घोड्यापेक्षा खूपच मंद असते. पण हे सर्व प्राण्यांमध्ये मेहनती आहे.
शेवटी, असे म्हटले जाऊ शकते की बैल भक्ती आणि कष्टात एक अतुलनीय प्राणी आहे. पण काळाने त्याचे महत्त्व कमी केले, म्हणून स्वामी किसन सुद्धा कर्ज आणि निष्ठा विसरून हजारो वर्षे त्याच्यासोबत भटकंतीचे आयुष्य जगण्यासाठी निघून गेले. किमान शेतकऱ्याला बैलांसारख्या प्राण्यांचे महत्त्व समजले पाहिजे आणि त्यांची योग्य काळजी घेतली पाहिजे. जगाने झपाट्याने सेंद्रीय शेतीचा अवलंब केल्याने, शेती बांधवांनी त्यांचे वयोवृद्ध साथीदार सोडू नयेत.
निष्कर्ष
मित्रांनो आज आपण बैल पोळा बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेतली. आणि बैल या विषयावरील निबंध सुद्धा पाहिला. तुम्हाला हि माहिती कशी वाटली कंमेंट करून नक्की कळवा आणि शेअर करायला विसरू नका. धन्यवाद !!!
Other Posts,
बैल पोळाच्या हार्दिक शुभेच्छा मराठी | Bail Pola Marathi Status Photo Download