मोदी सरकारने 2014-2021 च्या कार्यकाळात भारतात डिजिटल इंडिया क्रांती सुरू केली आहे. या क्रांतीमुळे अनेक सरकारी योजना डिजीटल झाली. पैशांच्या व्यवहारासोबतच अशा अनेक ऑनलाइन कंपन्या अस्तित्वात आल्या ज्या तुम्हाला घरबसल्या बुकिंग, रिचार्ज अशा सुविधा देत होत्या. त्यापैकी एक कंपनी आहे डिजिलॉकर.
आज आपण हे डिजिलॉकर काय आहे आणि ते कसे वापरावे याबद्दल बोलू.
आपली ओळख सिद्ध करण्यासाठी किंवा एखाद्या गोष्टीचा अधिकार सिद्ध करण्यासाठी आपल्याला अनेक गोष्टींसाठी वेळोवेळी अनेक प्रकारच्या कागदपत्रांची आवश्यकता असते.
परंतु, इतकी कागदपत्रे आपल्याकडे ठेवणे गैरसोयीचे आहे आणि सुरक्षिततेच्या दृष्टिकोनातून योग्य नाही. आणि आपण Google ड्राइव्ह किंवा इतर क्लाउड-आधारित ऑनलाइन स्टोरेज सेवा देखील वापरू शकत नाही. कारण त्यांच्या security चा प्रश्न उध्दभवतो.
त्यामुळे या सर्व गैरसोयी लक्षात घेऊन भारत सरकारने स्वतःचे डिजिटल स्टोरेज प्लॅटफॉर्म तयार केले आहे. ज्याला डिजीलॉकर असे नाव देण्यात आले आहे.
आज आपण याबद्दलच माहिती घेऊया तर चला सुरु करूया आणि पाहूया डिजिलॉकर बद्दल माहिती..
डिजिलॉकर म्हणजे काय – what is DIGILocker in Marathi
डिजि लॉकर हि भारत सरकारचे एक लॉकर आहे, जे जुलै 2021 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी लॉन्च केले होते. भारत सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी कार्यक्रमाचा हा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
याद्वारे वापरकर्ते जन्म प्रमाणपत्र, पासपोर्ट, शैक्षणिक प्रमाणपत्र इत्यादी महत्त्वाची कागदपत्रे ऑनलाइन सुरक्षित ठेवू शकतात. या सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी, वापरकर्त्याकडे भारत सरकारद्वारे अधिकृत आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
ज्याप्रमाणे तुम्ही बँकेच्या लॉकरमध्ये तुमचे दागिने इत्यादी सुरक्षित ठेवतात. त्याचप्रमाणे, डिजिटल लॉकर देखील तुमची कागदपत्रे सुरक्षित ठेवण्याचा एक मार्ग आहे.
फरक एवढाच आहे की इथे तुम्ही तुमची कागदपत्रे ऑनलाइन सेव्ह करता. म्हणजेच तुमची महत्त्वाची कागदपत्रे सुरक्षित ठेवण्यासाठी तुम्ही याला ऑनलाइन व्हॉल्ट देखील म्हणू शकता.
आजच्या काळात कागदपत्रे किती महत्त्वाची आहेत हे तुम्हा सर्वांना माहीत आहे. चुकून कोणतेही कागदपत्र हरवले तर तुम्हाला अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागू शकते. यासाठी तुम्ही त्यांची काळजी घेणे गरजेचे आहे.
आपल्याकडे आज पॅनकार्ड, मतदार ओळखपत्र, पासपोर्ट, ड्रायव्हिंग लायसन्स, जन्म प्रमाणपत्र, इनकम टॅक्स रिटर्न – ITR,यासारखी अनेक कागदपत्रे आहेत ज्यांची आम्हाला वारंवार गरज भासते.
कागदपत्रे आपण सोबत बाळगतो जे थोडे अवघड तसेच असुरक्षित आहे. अशा परिस्थितीत, ही कागदपत्रे एकाच ठिकाणी ठेवणे महत्वाचे आहे जेणेकरुन आपत्कालीन परिस्थितीत तुमच्या कुटुंबाला ही कागदपत्रे सहज मिळू शकतील.
यासाठी तुम्ही Google Drive आणि Dropbox सारखे मोफत क्लाउड स्टोरेज वापरू शकता. पण त्या दोन्ही अमेरिका (विदेशी कंपनी) चालवतात. त्यामुळे आयटी कायद्यांतर्गत त्यांना कोणतीही थेट सुरक्षा उपलब्ध नाही.
या गोष्टी लक्षात घेऊन भारत सरकारने पर्सनल क्लाउड स्टोरेज सेवा देण्यासाठी डिजिलॉकर सुरू केले.
डिजिलॉकर ही भारत सरकारने दिलेली तुमची वैयक्तिक ऑनलाइन कादगपत्रे सेव करण्याची सुविधा आहे. डिजिटल लॉकर योजनेच्या प्रत्येक अर्जदाराला आधारशी लिंक केलेली वैयक्तिक स्टोरेज स्पेस 10MB मिळते.
जिथे ई-दस्तऐवज आणि URI लिंक्स सुरक्षितपणे ठेवता येतात. तुम्ही या सर्व दस्तऐवजांवर ई-स्वाक्षरी देखील करू शकता जे सेल्फ अटेस्टेशन प्रक्रियेसारखेच आहे.
डिजिलॉकर किती सुरक्षित आहे – How safe is DigiLocker in Marathi
Digilocker Official Website – Digilocker.gov.in
डिजी लॉकरच्या सुरक्षेबद्दल बोलायचे झाले तर ते आप ले बँक खाते किंवा नेट बँकिंग जितके सुरक्षित आहे तितकेच सुरक्षित आहे.
सुरक्षेसाठी, डिजी लॉकरमध्ये देखील आपल्याला यूजर आयडी आणि पासवर्ड तयार करावा लागेल. त्यानंतर ते आमच्या आधार कार्डशी लिंक करावे लागेल.
यासोबतच आपला मोबाईल क्रमांकही नोंदवावा लागेल. ही सर्व प्रक्रिया केल्यानंतरच तुम्ही डिजी लॉकरमध्ये तुमचे खाते तयार करू शकता.
अशी सुरक्षा कोणत्याही बँकेच्या वेबसाइटवर, अगदी नेट बँकिंगमध्येही आढळत नाही, म्हणजे बँकेच्या नेट सेवेपेक्षा ती अधिक सुरक्षित आहे.
तुम्ही तुमच्या डीजी लॉकरमध्ये कोणती कागदपत्रे ठेवू शकता हे देखील तुम्हाला माहीत असले पाहिजे. जेणेकरून तुम्हाला त्याचा योग्य वापर करता येईल.
खालील कागदपत्रे डिजी लॉकरमध्ये ठेवता येतील,
- चालक परवाना
- नोंदणी प्रमाणपत्र
- प्रदूषण प्रमाणपत्र
- मतदार ओळखपत्र
- पॅन कार्ड
- आयकर परतावा
- मालमत्ता कराची पावती
- शाळा, कॉलेज मार्कशीट
- शाळा, महाविद्यालयाचे प्रमाणपत्र
- घर, जमिनीची नोंद
- महत्वाचे खाजगी & सरकारी कागदपत्रे
डिजि लॉकर मध्ये अकाउंट कसे बनवावे आणि त्यात कागदपत्रे कसे अपलोड करवावे, यासाठी खालील विडिओ पहा –
डिजि लॉकर काय आहे, ते कसे काम करते याबद्दल दिलेली सर्व माहिती तुम्हाला समजलीच असेल.
जर याबद्दल काही प्रश्न असतील तर कंमेंट करून नक्की विचारा.
धन्यवाद,
टीम ३६०मराठी