तुम्ही बातम्यांमध्ये बऱ्याच वेळा कलम १४४ बद्दल एकल असेल, पण कलम १४४ म्हणजे काय याबद्दल तुम्हाला माहिती नसावीम्हणून या पोस्ट मध्ये आम्ही कलम १४४ काय आहे ? कलम १४४ केव्हा लागू केला जातो आणि कलम १४४ आणि कर्फ्यू मध्ये काय फरक असतो अश्या अनेक प्रश्नांची उत्तर आपण या पोस्ट मध्ये पाहणार आहोत
चला तर मग सुरवात करूया आणि पाहूया कलम १४४ बद्दल माहिती..
कलम १४४ म्हणजे काय ?
1973 च्या फौजदारी प्रक्रिया संहिता (CrPC) चे कलम 144 कोणत्याही राज्याच्या किंवा प्रदेशाच्या कार्यकारी दंडाधिकाऱ्यांना एका क्षेत्रात चार किंवा अधिक लोकांच्या एकत्र येण्यास मनाई करणारा आदेश जारी करण्यास अधिकृत करते.
उपद्रव किंवा एखाद्या घटनेच्या संशयास्पद धोक्याच्या घटनांमध्ये कलम 144 लागू केले जाते ज्यामध्ये मानवी जीवन किंवा मालमत्तेस त्रास किंवा नुकसान होण्याची शक्यता असते. CrPC चे कलम 144 साधारणपणे सार्वजनिक सभेला प्रतिबंधित करते.
अशांतता किंवा दंगलीला कारणीभूत ठरणारे निषेध टाळण्यासाठी कलम 144 चा वापर बंदी म्हणून केला जातो . आणीबाणीच्या परिस्थितीत कार्यकारी दंडाधिकाऱ्यांना कलम 144 लागू करण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.
कलम 144 ज्या ठिकाणी ते लावले गेले आहे तेथे कोणत्याही प्रकारचे शस्त्र बाळगण्यास मनाई असते आणि त्याचे उल्लंघन केल्याबद्दल लोकांना ताब्यात घेतले जाऊ शकते. अशा कृत्यासाठी जास्तीत जास्त शिक्षा तीन वर्षे आहे.
या कलमानुसार आदेशानुसार, कोणत्याही प्रकारची सार्वजनिक हालचाल होणार नाही आणि सर्व शैक्षणिक संस्था देखील बंद राहतील आणि या आदेशाच्या कार्याच्या कालावधीत कोणत्याही प्रकारच्या सार्वजनिक सभा किंवा रॅली काढण्यावर पूर्ण बंदी असेल.
याव्यतिरिक्त, बेकायदेशीर संमेलनाचा प्रसार करण्यास कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या संस्थांना अडथळा आणणे हा दंडनीय गुन्हा आहे.
कलम 144 अधिकार्यांना इंटरनेट प्रवेश अवरोधित करण्याचा अधिकार देखील देते. एखाद्या भागात शांतता आणि शांतता राखण्यासाठी हे लागू केले आहे.
कलम 144 कोण लागू करते ?
देशातील जिल्हे आणि राज्यांमध्ये कलम 144 लागू करण्याची जबाबदारी जिल्हा दंडाधिकाऱ्याची, म्हणजेच जिल्हा अधिकाऱ्याची आहे. हा विभाग लागू करण्यापूर्वी जिल्हाधिका द्वारे अधिसूचना जारी केली आहे. त्यानंतर तणावग्रस्त भागात कलम 144 लागू करण्यात येते .
तणावग्रस्त भागात कलम 144 पास करण्यासाठी जिल्हा दंडाधिकाऱ्यांकडून लेखी सूचना द्यावी लागते. हा कलम लागू करण्यापूर्वी कार्यकारी दंडाधिकाऱ्याला त्या भागात कलम 144 लावण्याची गरज आहे की नाही याची खात्री करावी लागेल.
यासाठी जिल्हा दंडाधिकाऱ्यांना त्या क्षेत्रातील काही महत्त्वाच्या तथ्यांची आवश्यकता असते. नंतर आवश्यकता असल्यास कलम 144 लागू करण्यात येतो.
कलम 144 चा कालावधी किती असतो ?
कलम 144 अंतर्गत कोणताही आदेश दोन महिन्यांपेक्षा जास्त काळ लागू राहत नाही , परंतु राज्य सरकार हा कालावधी दोन महिने आणि जास्तीत जास्त सहा महिने वाढवू शकते.
एकदा परिस्थिती सामान्य झाल्यावर ती कधीही मागे घेतली जाऊ शकते.
आता आपण पाहूया कलम १४४ आणि कर्फ्यू मध्ये काय फरक असतो
कलम १४४ आणि कर्फ्यू मध्ये काय फरक असतो ?
कलम 144 नियम संबंधित क्षेत्रातील चार किंवा अधिक लोकांच्या एकत्र येण्यास मनाई करतो ,
तर कर्फ्यू दरम्यान लोकांना विशिष्ट कालावधीसाठी घरातच राहण्याच्या सूचना दिल्या जातात. सरकार वाहतुकीवर पूर्ण बंदी घालते. बाजार, शाळा, महाविद्यालये आणि कार्यालये कर्फ्यू अंतर्गत बंद असतात आणि केवळ अत्यावश्यक सेवांना पूर्वसूचनेनुसार काम करण्याची परवानगी असते .
जिल्हा दंडाधिकाऱ्यांच्या आदेशानंतर कलम 144 लागू करण्यात येत, पण जेव्हा शहरात हिंसक परिस्थिती असते तेव्हा पोलिस प्रशासनाकडून कर्फ्यू लागू केला जाऊ शकतो.
या स्थितीत वाहतुकीची साधने काही काळ थांबवेळी जाते .
जेव्हा कर्फ्यू लावला जातो तेव्हा परिसरातील वाहतूक पूर्णपणे ठप्प करण्यात येते
कलम 144 चे उल्लंघन केल्याबद्दल काय शिक्षा होऊ शकते ?
पोलीस कलम 144 चे पालन न करणाऱ्या व्यक्तीला अटक करू शकतात, त्या व्यक्तीला कलम 107 किंवा कलम 151 अंतर्गत अटक केली जाऊ शकते. किंवा एक वर्षासाठी तुरुंगवासाची शिक्षा होऊ शकते.
निष्कर्ष
आशा करतो कि कलम १४४ म्हणजे काय या प्रश्नाचे उत्तर तुम्हाला या पोस्ट द्वारे मिळाले असेल, या पोस्ट बद्दल काही प्रश्न असतील तर कंमेंट कर विचारा
धन्यवाद टीम ३६०मराठी