शब्दकोश ही एक मोठी यादी किंवा ग्रंथ असते आहे ज्यामध्ये शब्दांचे स्पेलिंग, त्यांची व्युत्पत्ती, व्याकरणाच्या सूचना, अर्थ, व्याख्या, वापर यांचा समावेश आहे.
शब्दकोश एकभाषिक, द्विभाषिक किंवा बहुभाषिक असू शकतात. बर्‍याच शब्दकोषांमध्ये आंतरराष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपीत, देवनागरीमध्ये किंवा ऑडिओ फाईलच्या स्वरूपात शब्दांच्या उच्चारांची व्यवस्था देखील असते.
काही शब्दकोषांमध्येही प्रतिमा वापरल्या जातात. वेगवेगळ्या कार्यक्षेत्रांसाठी वेगवेगळे शब्दकोष असू शकतात; जसे – विज्ञान शब्दकोश, वैद्यकीय शब्दकोश, कायदेशीर (कायदेशीर) शब्दकोश, गणित शब्दकोश इ.
भावनांच्या योग्य संवादासाठी योग्य अभिव्यक्ती आवश्यक असते हे सभ्यता आणि संस्कृतीच्या उदयापासून माणसाला कळून चुकले होते. योग्य अभिव्यक्तीसाठी योग्य शब्द निवडणे आवश्यक आहे.
योग्य शब्द निवडण्यासाठी शब्दांचे संकलन आवश्यक आहे. शब्द आणि भाषेच्या प्रमाणीकरणाची गरज ओळखून, मनुष्याने शब्दांची नोंद करण्यास सुरुवातीच्या लिपींचा उदय होण्याच्या खूप आधीपासून सुरुवात केली. त्यासाठी त्यांनी शब्दकोश बनवण्यास सुरुवात केली. शब्द शब्दकोशात गोळा केले जातात.
मराठी शब्दकोशाची यादी
- विस्तारित शब्दरत्नाकर; मूळ लेखक – वा.गो.आपटे, विस्तार – ह.अ.भावे
- अभिनव मराठी-मराठी-इंग्रजी पर्याय शब्दकोश, लेखक- वि.शं.ठकार.
- रामकवि कृत ‘भाषाप्रकाश’, संपादक-शं.गो.तुळपुळे, पुणे विद्यापीठ प्रकाशन, १९६२