भारतासारख्या देशात पशुसंवर्धन व्यवसाय अनेक शतकान पासून चालू आहे. ग्रामीण भागातील पशुपालन हे उत्पन्नाचे मुख्य साधन आहे. शेळीपालन व्यवसाय असाच एक अतिशय लोकप्रिय व्यवसाय आहे.
राजस्थान सरकारने प्रकाशित केलेल्या अहवालानुसार आपल्या देशात एकूण शेळ्यांची संख्या सुमारे 12 कोटी आहे. जगातील एकूण शेळी लोकसंख्येच्या 20 टक्के भारतात आहेत. जी एक मोठी संख्या आहे. शेळी हा एक अष्टपैलू, साधा, कोणत्याही वातावरणात लहान प्राणी जुळवून घेण्यास सोपा आहे, जो प्रत्येकाला त्याच्या जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयींमुळे आवडतो.
शेतीबरोबरच प्राचीन काळापासून शेतकरी पशुपालन आणि त्याचा वापर करत आहेत. त्यामुळे प्राण्यांची उपयुक्तताही महत्त्वाची आहे. कारण, त्यांचा उपयोग शेतीशी संबंधित अनेक प्रमुख कामांमध्ये केला गेला आहे. त्यांच्या शेणापासून बनवलेले सेंद्रिय खत, शेतीच्या उत्पन्नाला प्रोत्साहन देते.
चला तर मग जाणून घ्या शेळीपालन व्यवसायाबद्दल माहिती (शेळीपालन व्यवसाय योजना ). येथून तुम्हाला कळेल की शेळीपालन म्हणजे काय, किती खर्च येतो (शेळीपालन गुंतवणूक), त्याचे प्रशिक्षण कोठे आहे (शेळीपालन प्रशिक्षण), सरकारी योजना आणि शेळीपालनासाठी कर्ज (शेळीपालन योजना आणि कर्ज) किंवा या व्यवसायातून कमवाल या बद्दल सर्व काही.
शेळीपालन व्यवसाय योजना | Shelipalan in Marathi
शेळीपालन हा असा व्यवसाय आहे जो कमी गुंतवणुकीत जास्त नफा देतो. यासह, ते प्राण्यांना चांगले वातावरण प्रदान करते. आजच्या युगात, लोक अनेक प्राण्यांचे अनुसरण करतात, ज्यांचे अन्न, पाणी आणि राहण्याची व्यवस्था त्यांच्यासाठी खूप महाग आहे. दुसरीकडे, शेळीपालन हा एक स्वस्त आणि शाश्वत व्यवसाय आहे ज्यामध्ये आपण संगोपनाच्या कमी खर्चामुळे जास्तीत जास्त नफा घेऊ शकता. शेळीपालन विक्रीचा व्यवसाय तुमच्यासाठी खूप फायदेशीर आणि उपयुक्त ठरू शकतो. शेळीपालन व्यवसायातून खालील प्रकारे नफा मिळवता येतो: (शेळीपालनातून पैसे कसे कमवायचे?)
- दुभत्या शेळ्या विकून,
- शेळ्या मांस म्हणून विकून,
- लोकर वगरे च्या मिळालेल्या उत्पन्नातून,
- शेळीचे खत विकून.
शेळीपालन गुंतवणूक | Goat Farming Investment in Marathi
शेळीपालन सुरू करण्यासाठी तुम्हाला किमान 4,00,000 ते 5,00,000 रुपयांची आवश्यकता असेल. ज्याद्वारे तुम्ही शेळ्यांसाठी शेड, त्यांचे खाद्य आणि पाणी आणि त्यांची काळजी घेण्यास सक्षम असाल. हा खर्च (शेळीपालन गुंतवणूक) प्रामुख्याने सुरुवातीच्या शेळ्या खरेदी करणे, शेड बांधणे, शेळ्यांसाठी चारा खरेदी करणे आणि मजुरीचा खर्च यासाठी तुमच्यावर येईल. या व्यवसायातून तुम्ही तुमच्या खर्चापेक्षा जास्त नफा कमवू शकता.
शेळी फार्म उभारण्याचा खर्च तुम्हाला शेळीच्या संख्येवर अवलंबून आहे ज्याच्या सहाय्याने तुम्ही हे सुरू करू इच्छिता. आम्ही खाली त्याबद्दल अधिक माहिती दिली आहे
- साधारणपणे एका बकरीचे वजन 25 किलो असते. म्हणून, 300 रुपये प्रति किलो दराने, एका ची किंमत 7,500 रुपये होते .
- त्याचप्रमाणे, 30 किलो च्या एका बोकड ची एकूण किंमत 250 रुपये प्रति किलो दराने 7,500 रुपये आहे
- एका युनिटमध्ये एकूण 50 शेळ्या आणि 2 बोकड असतात. त्यामुळे एक युनिट शेळी खरेदीची एकूण किंमत असेल 3,90,000
इतर शेळीपालन खर्च:
साधारणपणे, शेड बांधण्यासाठी 100 रुपये प्रति चौरस फूट खर्च येतो. पाणी, वीज इत्यादींसाठी वार्षिक 3000 रुपयांपर्यंत खर्च केला जातो. दरवर्षी एक युनिट शेळ्यांना खायला 20,000 रुपये आवश्यक असतात.
जर तुम्हाला शेळ्यांचा विमा करायचा असेल तर यासाठी एकूण खर्चाच्या 5% खर्च करावा लागेल. उदाहरणार्थ, जर शेळ्यांच्या एका युनिटची एकूण किंमत 3,90,000 रुपये असेल, तर त्यातील 5% म्हणजेच एकूण 19500 रुपये विम्यासाठी खर्च करावे लागतील.
शेळ्यांच्या एका युनिटसाठी एकूण लस आणि वैद्यकीय खर्च 1,300 रुपये आहे.
याशिवाय, जर तुम्ही काम करण्यासाठी मजुरांची नेमणूक केली तर तुम्हाला वेगळे पैसे द्यावे लागतील.
1 वर्षाचा एकूण खर्च: वरील सर्व खर्च जोडून, एका वर्षात शेळीपालनासाठी एकूण खर्च 8 लाख रुपयांपर्यंत येतो.
शेळीपालन शेड कसे बांधावे ?
शेळीपालनासाठी चांगल्या शेडचे बांधकाम आवश्यक आहे, स्टेप बाय स्टेप शेळीपालन शेड बांधकाम कसे करावे चला पाहूया
- शेडसाठी चांगली निचरा होणारी जागा आणि वीज, पाणी आणि वाहतुकीसाठी योग्य जागा निवडा
- स्थिती – आपल्या देशात सूर्य जास्त आहे म्हणून शेडची लांब अक्ष (लांबी) पूर्व-पश्चिम दिशेने असावी
- फ्लोअरिंग – भारतीय स्थितीनुसार, मजला मातीचा असावा, आपण बांबू, लाकडी पट्ट्या, प्लायवुड किंवा प्लास्टिकपासून देखील बनवू शकता.
- छप्पर : शेळीपालन शेड छत आपण सिमेंट शीट किंवा थर्मल इन्सुलेटिंग जीआय शीट देखील वापरू शकता
- भिंती : शेडच्या लांबीच्या बाजूने, भिंती 4 फूट उंच असाव्यात, उर्वरित जागा हवा आणि प्रकाशासाठी खुली असावी, ज्यामध्ये आपण लोखंडी जाळी लावू शकता.
- निवारा भोवतीचे वातावरण: आजूबाजूचे वातावरण हिरवे ठेवण्यासाठी, आपण शेडच्या सभोवताल झाडे आणि झाडे लावावीत.
- शेळ्यांना सूर्यप्रकाशापासून वाचवा आणि त्यांना थर्मल कम्फर्ट झोनमध्ये ठेवा, जेणेकरून शेळ्यांची उत्पादकता जास्तीत जास्त असेल.
- शेजारच्या घराच्या बाहेरील आवार दुप्पट असावे, जेणेकरून त्याभोवती फिरणे सोपे होईल.
- कमी गुंतवणूक मद्ये सुरुवात करा, शेळ्यांची संख्या वाढली की शेड मोठा करू शकतात
शेळीपालनाचे फायदे | Benefits of Goat Farming in marathi
- शेळीतील उत्पादने निरोगी आणि सहज पचण्याजोगी आहेत:
दूध आणि मांसासारखी शेळी उत्पादने केवळ पौष्टिक नाहीत तर पचण्याजोगी आहेत आणि गरीब आणि गरीब लोकांसाठी उपलब्ध आहेत.
भूमिहीन शेतकरी हे उत्पन्नाचे प्रमुख स्त्रोत आहेत. ते ग्रामीण उत्पन्नात आणि राष्ट्रीय उत्पन्नामध्ये खूप योगदान देतात.
शेळीचे मांस आणि दूध हे कोलेस्टेरॉल मुक्त आणि पचण्याजोगे आहे.
शेळीचे दूध हे विविध प्रकारचे खाद्यपदार्थ बनवण्यासाठी वापरले जाते.
- दरमहा ७० हजार मसाला व्यवसायातून । मसाला उद्योग माहिती मराठी । Masala Business Information in Marathi
- सुलभ देखभाल आणि कमी खर्च:
शेळ्या हे लहान प्राणी आहेत, त्यामुळे त्यांची काळजी महिला आणि लहान मुलेही सहज घेऊ शकतात.
यशस्वी शेळीपालन होण्यासाठी तुम्हाला त्यांची काळजी घ्यावी लागेल जसे की त्यांना खायला घालणे, साफ करणे आणि
या वगैरे गोष्टींमध्ये तुम्हाला जास्त मेहनत करावी लागत नाही, तुम्हाला कोणतेही काम करावे लागत नाही.
साधने किंवा अतिरिक्त पैसे खर्च करण्याची गरज नाही, तुमचे काम खर्चाने केले जाईल. त्यांचा परतावा गुणोत्तर
(रिटर्न रेशो) देखील जास्त आहे, म्हणजे जर तुमचा खर्च 10000 रुपये असेल तर तुमचे उत्पन्न 40000 हजारांपेक्षा जास्त असेल.
(टीप: हे वर्णन केवळ उदाहरणासाठी आहे)
- खूप मोठ्या क्षेत्राची आवश्यकता नाही:
त्यांच्या लहान शरीराच्या आकारामुळे शेळ्यांना मोठ्या राहण्याची जागा आवश्यक नसते.
शेळीसहजपणे तिच्या मालकाच्या घरी किंवा इतर प्राण्यांसोबत राहू शकते.
जर आपण मिश्र शेतीबद्दल बोललो तसे असल्यास, शेळ्या इतर प्राण्यांमध्ये मिसळून जगण्यासाठी योग्य प्राणी आहेत.
- चांगले ब्रीडर्स:
शेळ्या केवळ गोड आणि आमच्यामध्ये मिसळल्या जात नाहीत तर ते खूप चांगले प्रजनन करणारे देखील आहेत. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की ते 7 ते 12 महिन्यांच्या वयात लैंगिक परिपक्वता गाठतात आणि काही काळानंतर मुलांना जन्म देतात.
- कमी धोका:
तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की, चारा कमी असलेल्या दुष्काळी भागातही शेळ्या पाळल्या जाऊ शकतात.
इतर कोणत्याही पशु व्यवसाया साठी हे कठीण काम आहे. अशा परिस्थितीतही शेळ्या दुध देऊ शकतात, यामुळे दुष्काळग्रस्त भागात रेफ्रिजरेशन खर्च आणि दूध साठवण्याच्या समस्या देखील टाळता येतात.
- बाजारात समान किंमत:
तुम्हाला माहीत आहे का की नर आणि मादी शेळ्यांची किंमत बाजारात समान असते (काही वगळता)
याशिवाय, शेळीच्या मांसाच्या वापरावर कोणतेही धार्मिक बंधन नाही. त्यामुळे बेरोजगार तरुणांसाठी व्यवसाय सुरू करण्याचे उत्तम मार्ग आहेत.
त्यांच्या मांसाला स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारात मोठी मागणी आणि उच्च किंमत आहे.
आपण उच्च नफ्यासाठी आपली उत्पादने परदेशात निर्यात करण्याचा देखील विचार करू शकता.
- रोगांची शक्यता कमी:
शेळ्या जवळजवळ सर्व प्रकारच्या कृषी-हवामान वातावरण आणि परिस्थितीशी जुळवून घेण्यास सक्षम आहेत.
ते जगभरातील उच्च आणि कमी तापमान सहन करू शकतात आणि नंतर आनंदाने जगू शकतात.
प्राण्यांपेक्षा जास्त उष्ण हवामान सहन करू शकतो. इतर पाळीव प्राण्यांच्या तुलनेत शेळ्यांमधील आजार देखील कमी आहेत.
- सर्वोत्तम दूध उत्पादक:
या गुणवत्तेमुळे, शेळ्यांना “मनुष्याची पालक आई” म्हटले जाते. त्यांचे दूध इतर प्राण्यांच्या दुधाला प्रजातींच्या तुलनेत मानवी वापरासाठी दूध सर्वोत्तम मानले जाते. दूध कमी किमतीचे, पौष्टिक आणि सहज पचण्याजोगे आहे. खरं तर, बाळापासून वृद्धापर्यंत सर्व वृद्ध लोक सहजपणे शेळीच्या दुधाचे सेवन करू करून पचवू शकतात. शेळीच्या दुधामुळे एलर्जी समस्याही कमी होते.
शेळीपालन मध्ये येणाऱ्या समस्या | Problems in goat Farming in marathi
शेळी ही गरिबां साठी जणू गायच आहे, तरीही त्याच्या संगोपनात अनेक समस्या आहेत. पावसाळ्यात शेळीची काळजी घेणे सर्वात कठीण असते. कारण शेळी ओल्या जागी बसत नाही आणि त्याच वेळी त्यांच्यामध्ये रोग देखील खूप जास्त असतो. शेळीचे दूध पौष्टिक असते, पण त्यातील वास असल्याने कोणालाही ते विकत घ्यायचे नसते. म्हणून त्याचे कोणतेही मूल्य सापडत नाही. शेळी चरायला रोज घ्यावी लागते. म्हणूनच एखाद्या व्यक्तीला त्याची काळजी घेण्यासाठी नेहमीच तेथे असणे आवश्यक आहे.
शेळीपालन साठी मार्केटिंग कशी करावी :
हा व्यवसाय चालवण्यासाठी मार्केटिंगची खूप गरज आहे. त्यामुळे तुम्हाला तुमचा व्यवसाय डेअरी फार्म पासून मांसाच्या दुकाना पर्यंत न्यावा लागेल. आपण आपल्या शेळ्यांमधून मिळणारे दूध वेगवेगळ्या डेअरी फार्ममध्ये पाठवू शकता. या व्यतिरिक्त, मांसाच्या दुकानांमध्ये या शेळ्या विकून चांगला नफा मिळू शकतो. भारतात मोठ्या संख्येने लोक मांस खातात. त्यामुळे मांसाच्या बाजारात त्याची सहज खरेदी करता येते.
शेळीपालन साठी सरकारकडून मदत :
शेती आणि पशुपालनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकारकडून विविध योजना चालवल्या जातात. हरियाणा सरकारने मुख्यमंत्री भेड पालक उत्थान योजना देखील सुरू केली आहे, जेणेकरून आपण आपल्या राज्यात चालणाऱ्या अशा योजनांचा शोध घेऊ शकता आणि त्याचा लाभ घेऊ शकता. या व्यतिरिक्त, आपण नाबार्ड कडून आर्थिक सहाय्य देखील मिळवू शकता. त्यामुळे नाबार्डमध्ये अर्ज करून कर्ज आणि सबसिडी मिळवता येते.
नोंदणी प्रक्रिया :
- तुम्ही MSME किंवा उद्योग आधार च्या मदतीने तुमच्या फर्मची नोंदणी करू शकता. येथे फर्मच्या नोंदणीची माहिती उद्योग आधारद्वारे दिली जात आहे.
- तुम्ही उद्योग आधार अंतर्गत ऑनलाईन नोंदणी करू शकता. यासाठी ऑनलाईन वेबसाइट udyogaadhar.gov.in आहे.
- येथे तुम्हाला तुमचा आधार क्रमांक आणि नाव देणे आवश्यक आहे.
- आपले नाव आणि आधार क्रमांक प्रविष्ट केल्यानंतर, ‘आधार वैध करा’ वर क्लिक करा. या प्रक्रियेद्वारे तुमचे आधार वैध ठरते.
- यानंतर तुम्हाला तुमचे नाव, कंपनीचे नाव, कंपनीचा पत्ता, राज्य, जिल्हा, पिन नंबर, मोबाईल नंबर, व्यवसाय ई-मेल, बँक तपशील, एनआयसी कोड इत्यादी देणे आवश्यक आहे.
- त्यानंतर कॅप्चा कोड टाका आणि सबमिट बटणावर क्लिक करा.
- ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्हाला MSME ने तयार केलेले प्रमाणपत्र मिळते. अश्या प्रकारे तुम्ही सरकार कडून देखील शेळीपालन व्यवसाय साठी मदत घेऊ शकतात.
भारतातील शेळीच्या जातींची यादी:
आपल्या देशात वेगवेगळ्या जातीच्या शेळ्या आढळतात, त्यांची नावे खाली दिली जात आहेत. तुम्ही तुमच्या शेळीपालनाचा व्यवसाय यापैकी कोणत्याही शेळी जातीच्या मदतीने सुरू करू शकता.
उस्मानाबादी शेळी | Usmanabad Sheli Marathi Mahiti
शेळीची ही जात दूध आणि मांस दोन्हीसाठी वापरली जाते. या जातीची बकरी महाराष्ट्रात आढळते. साधारणपणे या जातीच्या शेळ्या वर्षातून दोनदा जातीच्या होतात. या पुनरुत्पादन प्रक्रियेदरम्यान जुळे किंवा तिहेरी (तीन एकत्र) देखील मिळू शकतात. उस्मानाबादी बोकड ची किंमत 260 रुपये प्रति किलो आहे आणि शेळीची किंमत 300 रुपये प्रति किलो असते .
जमुनापरी शेळी | jamunapari Sheli Marathi Mahiti
जमुनापरी जातीच्या शेळ्या दुधाच्या बाबतीत खूपच चांगल्या असतात. या जातीची शेळी इतर जातींच्या शेळ्यांपेक्षा चांगले दूध देते. ही उत्तर प्रदेशातील जात आहे. शेळीच्या या जातीचे प्रजनन वर्षातून एकदाच होते. तसेच या शेळीपासून जुळे जन्माला येण्याची शक्यता खूपच कमी आहे. या जातीच्या बोकड ची किंमत 300 रुपये किलो आहे आणि शेळीची किंमत 400 रुपये किलो आहे.
बीटल बकरी | bital Sheli Marathi Mahiti
या जातीची बकरी पंजाब आणि हरियाणामध्ये आढळते. जमुनापरी नंतर दूध देण्याच्या दृष्टीने ही बकरी खूप चांगली आहे. त्यामुळे ते दुधासाठी वापरले जाते. तथापि, शेळीच्या या जातीपासून जुळे जन्माला येण्याची शक्यता तुलनेने जास्त आहे. या जातीच्या बोकड किंमत 200 रुपये प्रति किलो आहे आणि शेळीची किंमत 250 रुपये प्रति किलो आहे.
शिरोई शेळी | shirai Sheli Marathi Mahiti
शेळीची ही जात दूध आणि मांस दोन्ही मिळवण्यासाठी वापरली जाते. ही राजस्थानी जात आहे. साधारणपणे या जातीच्या शेळ्या वर्षातून दोनदा प्रजनन क्रिया करतात. या जातीच्या शेळीमध्ये जुळ्या मुलांची अपेक्षा कमी असते. या जातीच्या शेळीची किंमत 325 रुपये प्रति किलो आहे आणि शेळीची किंमत 400 रुपये किलो आहे.
आफ्रिकन बोर | Afircan Boar Sheli Marathi Mahiti
या जातीच्या शेळीचा वापर मांस मिळवण्यासाठी केला जातो. शेळीच्या या जातीचे विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचे वजन कमी वेळात खूप वाढते, त्यामुळे त्यातून अधिक फायदे मिळतात. तसेच, या जातीच्या शेळ्यांमध्ये अनेकदा जुळी मुले जन्माला येतात. या कारणास्तव, बाजारात आफ्रिकन बोर शेळ्यांची मागणी खूप जास्त आहे. या जातीच्या बोकड ची किंमत 350 रुपये प्रति किलो ते 1,500 रुपये प्रति किलो आहे आणि शेळ्यांची किंमत 700 रुपये प्रति किलो ते 3,500 रुपये प्रति किलो आहे.
शेळीपालन व्यवसाय साठी काही टिप्स आणि सूचना | Shelipalan Tips in marathi
- शेळीपालन व्यवसाय बद्दल जास्तीत जास्त वाचा आणि योग्य संशोधन करा आणि शेळ्यांची काळजी कशी घ्यावी याचे नियोजन करा.
- आपल्या शेळ्यांचे आरोग्य चांगले आणि मजबूत ठेवा.
- आपल्या व्यवसायासाठी योग्य आणि अत्यंत उत्पादक शेळीच्या जाती निवडा.
- शेळीपालन व्यवसायाबद्दल जवळच्या पशुधन प्रशिक्षण केंद्र किंवा तज्ञ उत्पादकांकडून अधिक जाणून घ्या.
- शेळ्यांना गटांमध्ये राहायला आवडते, म्हणून एक मोठे क्षेत्र असल्याची खात्री करा जेणेकरून ते मुक्तपणे फिरू शकतील.
- शेळीपालनासाठी लागणाऱ्या सर्व उपकरणांची उपलब्धता असावी.
- चांगले दूध, मांस तयार करण्यासाठी आणि शेळीला रोगांपासून मुक्त ठेवण्यासाठी चांगल्या प्रजननाची खात्री करा.
- त्यांच्या दैनंदिन मागणीनुसार त्यांना पुरेसे स्वच्छ पाणी, अन्न आणि ताजे गवत द्या.
- दूषित अन्न किंवा दूषित पाणी बकऱ्यांना कधीही खायला देऊ नका.
- गर्भवती शेळ्याची अतिरिक्त काळजी घ्या.
- आपल्या शेळीचे आरोग्य संपर्क सुधारण्यासाठी नियमितपणे पशुवैद्याला भेट द्या
- उन्हाळ्याच्या हंगामात, त्यांना भरपूर पाणी सोबत मीठ आणि खनिजे द्या.
- मोठ्या प्रमाणावर मृत्यू टाळण्यासाठी त्यांना थंड आणि पावसापासून दूर ठेवा.
- दरमहा ७० हजार मसाला व्यवसायातून । मसाला उद्योग माहिती मराठी । Masala Business Information in Marathi
- 100+हॉटेल साठी मराठी नावांची यादी | Marathi Names for Food Business | Hotel name ideas in Marathi
- 5 हजार खर्च करून सुरु करू शकतात हा व्यवसाय, दररोज कमवाल 3,000 हजार रुपये
- दुग्ध व्यवसाय बद्दल माहिती
- पशुपालन व्यवसाय मराठी माहिती
निष्कर्ष :
मित्रांनो आज आपण शेळीपालन बद्दल जवजवळ सर्वच माहिती या पोस्ट द्वारे जाणून घेतली, आशा करतो तुम्हाला सर्व प्रश्नांची उत्तरे मिळाली असतील, जर तुम्हाला शेळीपालन विषयी प्रश्न असतील तर कंमेंट करून नक्की कळवा
हि पोस्ट अश्या लोकांपर्यंत पोहचावा ज्यांना शेळीपालन व्यवसाय सुरु करायचा आहे.
आणि अश्याच व्यवसाय बद्दल माहितीसाठी आमच्या ब्लॉग ला पुन्हा भेट द्या
धन्यवाद
टीम ३६०मराठी