महिलांच्या मासिक पाळी एक ठराविक वया नंतर बंद होऊन जातात. या मासिक पाळी बंद होण्यालाच मराठीमध्ये रजोनिवृत्ती असे म्हणतात, आणि इंग्लिश मध्ये मेनोपॉज म्हणतात. तर तुम्हालाही रजोनिवृत्तीची भीती वाटते का? आणि त्याबद्दल टेन्शन येतंय? जास्त काळजी करू नका, कारण तणावामुळे लवकर रजोनिवृत्ती देखील होऊ शकते. होय, खरच, रिलॅक्स रहा. आज आपण या मेनोपॉज किंवा रजोनिवृत्ती बद्दल संपूर्ण उलगडा करणार आहोत, जसे कि मासिक पाळी किती वर्षानंतर जाते? लवकर रजोनिवृत्ती का होते? त्याचे लक्षण, कारणे, उपाय सगळं काही आपण जाणून घेऊया,
बघा ! रजोनिवृत्तीमुळे कोणत्याही स्त्रीला प्रेम आणि द्वेषाचा अनुभव मिळू शकतो. एकीकडे महिलेला दर महिन्याला येणाऱ्या मासिक पाळीपासून मुक्ती मिळत असतानाच अनेक शारीरिक आणि भावनिक समस्याही यातून सुरू होतात. कोणत्याही स्त्रीसाठी हा महत्त्वपूर्ण बदलाचा काळ आहे. सरासरी, 45-50 वर्षांच्या वयात रजोनिवृत्ती म्हणजेच मासिक पाळी बंद होण्यास सुरवात होते. परंतु काहीवेळा या वयाच्या आधीही तुम्हाला रजोनिवृत्ती येऊ शकते. जर असे होत असेल तर तुम्हाला त्याची चिन्हे समजून घेणे आणि ते हाताळण्याचे मार्ग माहित असणे आवश्यक आहे.
रजोनिवृत्ती म्हणजे काय? – What Is Menopause In Marathi
रजोनिवृत्ती (मेनोपॉज) म्हणजे 40 ते 50 वयोगटातील महिलांमध्ये रजोनिवृत्ती. सोप्या भाषेत, जेव्हा स्त्रीला मासिक पाळी येणे थांबते तेव्हा त्याला रजोनिवृत्ती म्हणतात. जेव्हा रजोनिवृत्ती येते तेव्हा स्त्रियांमध्ये अनेक शारीरिक आणि मानसिक बदल होतात. रजोनिवृत्ती दरम्यान कोणत्याही शारीरिक अस्वस्थतेकडे दुर्लक्ष करू नका.
वाचा –
मासिक पाळीमध्ये कमी रक्तस्त्राव: उपाय, कारणे, लक्षणे
मासिक पाळी किती दिवस असते? किंवा असायला हवी?
रजोनिवृत्तीची सुरुवात अशी होते
40 वर्षांनंतर महिलांमध्ये, जर मासिक पाळी सुमारे एक वर्ष येत नसेल, तर ती रजोनिवृत्तीची अवस्था मानली जाते. रजोनिवृत्तीमध्ये मासिक पाळी हळूहळू कमी होते. मग ते एक-दोन वर्षांत पूर्णपणे थांबते. याचे कारण म्हणजे शरीरातील इस्ट्रोजेन हार्मोनचे प्रमाण कमी होणे. रजोनिवृत्तीच्या बाबतीत स्त्रीला घाबरण्याची गरज नाही.
लवकर रजोनिवृत्तीची चिन्हे
लवकर रजोनिवृत्तीचे पहिले आणि सर्वात सामान्य लक्षण म्हणजे अनियमित कालावधी किंवा मासिक पाळी जे सामान्यपेक्षा जास्त किंवा कमी असतात. इतर संकेत आहेत:
- जास्त रक्तस्त्राव आणि स्पॉटिंग.
- जेव्हा कालावधीचा कालावधी एका आठवड्यापेक्षा जास्त असतो.
- मूड स्विंग
- अनियमित झोप.
- योनि कोरडेपणा.
- अचानक ताप येणे.
वाचा – Unwanted 72 गर्भनिरोधक गोळीचे दुष्परिणाम | Unwanted 72 Side Effects In Marathi
रजोनिवृत्तीनंतर मानसिक समस्या
- अंडाशयातील इस्ट्रोजेन हार्मोन बंद झाल्यामुळे मेंदूवर परिणाम होतो. कारण इस्ट्रोजेन मेंदूच्या त्या भागावर परिणाम करतो ज्याचे काम शरीराचे तापमान नियंत्रित करणे आहे. या भागाला हायपोथालेमस म्हणतात. जेव्हा हायपोथालेमसच्या रक्तवाहिन्या पसरतात तेव्हा शरीराचे तापमान वाढते. शरीरातून कोणता घाम येतो हे सामान्य करण्यासाठी. चिडचिड होते. दुःख आहे. काही करायचे नाही, आठवत नाही, हरवून जाणे अशा समस्या असतात. अचानक निराश होणे. अश्रुंचा बांध फुटला. घरात पसरलेले सामान पाहून अस्वस्थ होतो. इतकी वर्षे सहजतेने केलेले काम डोंगरासारखे वाटते. या काळात महिला मानसिक तणावातून जातात.
वाचा – गर्भ राहू नये म्हणून काय करावे घरगुती उपाय | How To Avoid Pregnancy In Marathi
स्त्रियांना मासिक पाळी बंद झाल्यावर काय होते?
- रजोनिवृत्ती ही अशी स्थिती आहे जेव्हा वयानंतर मासिक पाळी थांबते. 40-45 वर्षांच्या वयानंतर, सलग 1 वर्ष मासिक पाळी न येण्याच्या स्थितीला पूर्ण रजोनिवृत्ती म्हणतात. प्रत्येक स्त्री रजोनिवृत्तीच्या टप्प्यातून जाते. जेव्हा प्रजनन शक्ती जवळजवळ संपते तेव्हा असे होते.
- रजोनिवृत्तीनंतर स्त्री नैसर्गिकरित्या गर्भवती होऊ शकत नाही. कारण यामध्ये अंडाशयातील प्रजनन क्षमता संपते आणि हार्मोन्स कमी होतात. या दरम्यान, अंडाशयात इस्ट्रोजेन नावाचे हार्मोन तयार होणे थांबते. त्यामुळे महिलांमध्ये शारीरिक आणि मानसिक बदल होतात. रजोनिवृत्तीच्या अवस्थेतही महिलांनी मुलांना जन्म दिल्याची काही प्रकरणे समोर आली आहेत.
- स्त्री प्रजनन चक्र चार भागांमध्ये विभागलेले आहे. (१) रजोनिवृत्तीपूर्व – या काळात स्त्रीमध्ये गर्भधारणेची क्षमता असते. प्री-मेनोपॉज म्हणजे पहिल्या पाळीपासून शेवटच्या चक्रापर्यंतचा कालावधी. (२) पेरी रजोनिवृत्ती- ही रजोनिवृत्तीपूर्वीची अवस्था आहे. त्याचा कालावधी दोन ते दहा वर्षांपर्यंत असू शकतो, जेव्हा मासिक पाळी हळूहळू थांबते. हे 35 ते 50 वर्षांच्या दरम्यान येते. (३) रजोनिवृत्ती- रजोनिवृत्तीच्या अवस्थेत हार्मोन्सचे उत्पादन कमी होते. अंडाशय जवळजवळ प्रजनन क्षमता समाप्त करतात. (४) रजोनिवृत्तीनंतर – हा रजोनिवृत्तीनंतरचा टप्पा आहे. जी आयुष्यभरासाठी असते.
- रजोनिवृत्तीनंतर शारीरिक समस्या- मासिक पाळी बंद झाल्यामुळे शरीरातील उष्णता वाढते त्यामुळे रक्तातील असंतुलन निर्माण होते. या काळात महिलांना खूप गरम वाटतं. हृदयाचे ठोकेही वाढतात. खूप घाम येतो.
- घाम येणे याला विज्ञानाच्या भाषेत ‘मेनोपॉज हॉट-फ्लॅश’ म्हणतात. हॉट फ्लॅश नंतर लहान अंतराने, त्यानंतर तीव्र उष्णता आणि त्यानंतर लगेच तीव्र थंडी येते. गरम असताना हृदयाचे ठोकेही वाढतात. चेहरा, छाती आणि मानेचा भाग लाल होतो. ही स्थिती देखील 30 सेकंद ते 5 मिनिटांपर्यंत असते. या काळात जननेंद्रियातील बदल देखील होतात, ज्यामध्ये जननेंद्रियाचे संकोचन आणि लैंगिक संबंध न ठेवण्याची इच्छा असते.
- लघवीच्या मार्गात झालेल्या बदलांमुळे कधी लघवी खूप तर कधी कमी होते. हार्मोन्समधील बदलांमुळे हाडे कमकुवत होतात. त्यामुळे सांधे, पाठ आणि स्नायू दुखतात. त्वचेत कोरडेपणाही आला आहे. त्यामुळे स्तनही आकुंचन पावतात. डोकेदुखी. चक्कर येणे पचनशक्ती कमकुवत होणे.
वाचा – मासिक पाळी नंतर किती दिवसांनी संबंध ठेवावे किंवा मासिक पाळी नंतर गर्भधारणा कधी होते?
मासिक पाळी बंद झाल्यावर काय उपाय करावे
रजोनिवृत्तीला सहसा उपचारांची आवश्यकता नसते. तथापि, रजोनिवृत्तीची लक्षणे किंवा त्याच्याशी संबंधित परिस्थिती टाळण्यासाठी उपचार पर्याय उपलब्ध आहेत. यासाठी तुमच्या शरीरात किंवा जीवनशैलीत काही आवश्यक बदलांसह नवीन उपचार केल्यास याला अधिक सहजतेने सामोरे जाण्यास मदत होऊ शकते.
- नियमित व्यायाम करा:
रजोनिवृत्तीची अनेक लक्षणे कमी करण्यासाठी व्यायाम प्रभावी आहे. यामध्ये सुधारित ऊर्जा आणि चयापचय, निरोगी सांधे आणि हाडे, कमी तणाव आणि चांगली झोप यांचा समावेश आहे. एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की एका वर्षासाठी दर आठवड्याला तीन तास व्यायाम केल्याने रजोनिवृत्तीच्या महिलांमध्ये शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारते.
- सोया समृद्ध आहार घ्या:
अधिक सोया उत्पादनांचा समावेश करण्यासाठी तुमचा आहार बदलल्याने तुमची रजोनिवृत्तीची लक्षणे कमी होऊ शकतात. सोयामध्ये आयसोफ्लाव्होन नावाचे वनस्पती-आधारित इस्ट्रोजेन असते, त्यामुळे ते तुमच्या शरीरात निर्माण होणाऱ्या इस्ट्रोजेनचे प्रमाण वाढवते.
रात्रीचा घाम येणे आणि योनीमार्गाचा कोरडेपणाही या उपायाने बरा होऊ शकतो. सोयाबीन, टोफू आणि सोया दूध हे तुमच्या आहारात अधिक सोया समाविष्ट करण्याचे उत्तम मार्ग आहेत.
- इतर दंत उपचार:
सर्वात सामान्य उपचारांमध्ये हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी (HRT) समाविष्ट असते. हार्मोन थेरपी अनेक सामान्य रजोनिवृत्तीची लक्षणे टाळू शकते. किंवा तुम्ही सिस्टेमिक हार्मोन थेरपी करू शकता. सामान्यतः कमी डोस लक्षणे नियंत्रित करण्यात मदत करू शकतो. तथापि, HRT मध्ये धोके आहेत. हे हृदयरोग, पक्षाघात किंवा स्तनाचा कर्करोग होण्याची शक्यता वाढवू शकते.
यापैकी कोणतेही उपचार करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या.
रजोनिवृत्तीमध्ये करा ही योगासने-
- धनुरासनासाठी पोटावर झोपावे. दोन्ही पाय हळू हळू मागे वर करा. दोन्ही हात मागे घेऊन पाय धरून धनुष्यासारखा आकार तयार करा. हार्मोनल बदलांमुळे होणाऱ्या शारीरिक आणि मानसिक वेदनांमध्ये आराम मिळतो.
- शशांकासनामध्ये पाय मागे दुमडून बसावे. दीर्घ श्वास घेऊन, आपले हात वर हलवा, नंतर श्वास सोडताना, आपले हात खाली आणा. हात जमिनीवर ठेवा. यानंतर डोकंही जमिनीवर ठेवा. या दरम्यान पोट आणि पाठीचा कणा सरळ ठेवा.
वाचा – संपूर्ण योग: फायदे, प्रकार, महत्व माहिती मराठी | Yoga In Marathi
निष्कर्ष – मासिक पाळी किती वर्षानंतर जाते
मासिक पाळी बंद झाल्यास किंवा तसे जाणवल्यास लगेच डॉक्टरांना भेटणे आवश्य्क आहे, त्याचा सल्ला महत्वाचा असू शकतो. रजोनिवृत्तीच्या प्रक्रियेदरम्यान, महिलांनी कमी साखर आणि गोड खावे. गोड खाल्ल्याने हाडे दुखतात. बीपी, थायरॉईड, मधुमेह वजन, पॅप्समीअर, मॅमोग्राफी तपासणे आवश्यक आहे. रजोनिवृत्तीच्या काळात जननेंद्रियाच्या स्वच्छतेची विशेष काळजी घ्या, ज्या दरम्यान संसर्गाचा धोका असतो. संसर्ग झाल्यास क्रीम आणि काही प्रतिजैविकांचा वापर केला जातो, ज्यामुळे आराम मिळतो. जननेंद्रियाच्या संसर्गाच्या बाबतीत अधिकाधिक पाणी प्या. गवार, भेंडी, बटाटे, वाटाणे, हरभरा, कोबी खाऊ नका. मसालेदार आणि मसालेदार अन्न टाळावे. दारू, सिगारेट, चहा, कॉफी टाळा. कोमट पाण्याने आंघोळ करा. कमी ताण घ्या.
पोस्ट आवडली असल्यास शेअर करायला विसरू नका, धन्यवाद…
आमच्या इतर पोस्ट,
मासिक पाळी 15 दिवसांनी येण्याची कारणे | एकाच महिन्यात दोनदा मासिक पाळी येण्याची कारणे
लो ब्लड प्रेशर माहिती: कारणे, लक्षणे, घरघुती उपाय, योगासन
Thank You,
Team, 360Marathi.in