भारताच्या शूरपुत्रां पैकी एक असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांबद्दल सर्वांना माहिती आहे. त्यांना लोक हिंदुहृदयसम्राट देखील म्हणतात, तर काही लोक त्याला मराठा समाजाचा अभिमान म्हणतात.
आज या पोस्ट मध्ये आम्ही छत्रपती श्री शिवाजी महाराजांबद्दल माहिती देणार आहोत जसे, छत्रपती शिवाजी महाराजांचा इतिहास, त्यांनी केलेले युद्ध, आणि अशी बरीच काही माहिती
तर चला मग सुरवात करूया आणि पाहूया छत्रपती शिवाजी महाराजांबद्दल माहीती
छत्रपती शिवाजी महाराज महिती
शिवाजी महाराजांचा जन्म 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी शिवनेरी किल्ल्यात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव शहाजी भोसले आणि आईचे नाव जिजाबाई होते. शिवनेरी किल्ला पुण्याजवळ आहे. त्यांच्या आईने भगवान शिव यांच्या नावावरून त्यांचे नाव शिवाजी ठेवले. निरोगी मुलासाठी त्याची आई भगवान शिवाकडे प्रार्थना करत असे.
शिवाजी महाराजांचे वडील शहाजी भोंसले हे मराठा सेनापती होते ज्यांनी दख्खन सल्तनतीसाठी काम केले.
शिवाजी महाराजांच्या जन्माच्या वेळी, दख्खनवर विजापूर, अहमदनगर आणि गोलकोंडा या तीन इस्लामी सल्तनतींचे राज्य होते. शिवाजी महाराज यांची आई माता जिजाबाई खूप धार्मिक होती. त्या शिवाजी महाराजांना लहानपणापासून युद्धाच्या कथा आणि त्या काळातील घटना सांगत असे, विशेषत: त्यांची आई त्यांना रामायण आणि महाभारतातील प्रमुख कथा सांगायची. ते ऐकून शिवाजी महाराजांवर खूप खोल परिणाम झाला.
या दोन पुस्तकांमुळे त्यांनी आयुष्यभर हिंदूंच्या अधिकारांचा बचाव केला. या काळात शहाजी यांनी पुन्हा लग्न केले आणि आपली दुसरी पत्नी तुकाबाईसह कर्नाटकातील आदिलशहाच्या वतीने लष्करी मोहिमेसाठी गेले. त्यांनी शिवाजी आणि जिजाबाईला दादोजी कोनदेवा बरोबर सोडले. दादोजींनी शिवाजी महाराज यांना घोडेस्वारी, तलवारबाजी आणि नेमबाजी यांसारख्या मूलभूत लढाऊ तंत्रांबद्दल शिकवले.
शिवाजी महाराज यांच्याबद्दल थोडक्यात माहिती :
| शिवाजी महाराजांचे पूर्ण नाव | शिवाजी राजे भोंसले |
| शिवाजी महाराजांच्या वडिलांचे पूर्ण नाव | शाहजीराजे भोंसले |
| शिवाजी महाराजांच्या आईचे पूर्ण नाव | जीजाबाई |
| शिवाजी महाराजांचे जन्मस्थान | शिवनेरी किल्ला |
| शिवाजी महाराज यांच्या पत्नीचे नाव | सईबाई |
| शिवाजी महाराज जन्म | 19 फेब्रुवारी 1630 |
| शिवाजी महाराज मृत्यू : | 3 एप्रिल 1680 |
| शिवाजी महाराज यांच्या मुलांचे नाव | रानुबाई राजकुंवरबाई दिपाबाई कमलाबाई अंबिकाबाई संभाजी राजाराम सखुबाई |
शिवाजी महाराज यांच्या पत्नींची नावें
- सईबाई
- सोयराबाई
- सगुणाबाई
- पुतलाबाई
- लक्ष्मीबाई
- सकवारबाई
- काशीबाई
- गुणवंताबाई
शिवाजी महाराज यांची उंची किती होती ?
ईंटरनेट वरील माहिती नुसार शिवाजी महाराज यांची उंची ५ फुट ६ इंच किंवा ५ फुट ७ इंच इतकी होती.
शिवाजी महाराज यांचे वजन किती होते ?
शिवाजी महाराज यांचे वजन किती होते याचे उत्तर किंवा त्यासंभंधित पुरावे इंटरनेट वर उपलब्ध नाही
शिवाजी महाराज यांचे तलवारीचे नाव काय होते ?
शिवाजी महाराज यांचे तलवारीचे नाव भवानी तलवार होते
शिवाजी महाराज यांच्या घोड्याचे नाव काय होते ?
शिवाजी महाराज यांच्या कडे ७ घोडे होते आणि त्यांची नावे खालीलप्रमाणे होती
- रणबीर
- गजरा
- मोती
- इंद्रायणी
- विश्वास
- तुरंगी
- कृष्णा
शिवाजी महाराज यांचे गुरु कोण होते ?
शिवाजी महाराज यांचे गुरु समर्थ रामदास स्वामी होते.
शिवाजी महाराज यांचा मृत्यू कधी झाला ?
शिवाजी महाराज यांचा मृत्यू वयाच्या ५० व्या वर्षी ३ एप्रिल १६८० रोजी झाला.
शिवाजी महाराजांचे गुरु
गुरु रामदास जी हे शिवाजी महाराजांचे आध्यात्मिक गुरू होते. शिवाजी महाराजांच्या चारित्र्य विकासात त्यांच्या गुरूचे महत्त्वाचे योगदान आहे. गुरु रामदास जी ‘हिंदू पद पदशाही’ चे संस्थापक होते. त्यांनी मराठी भाषेत ‘दासबोध’ नावाचे पुस्तक रचले होते.
त्यांनी संपूर्ण भारतात 1100 गणित आणि आखाड्यांची स्थापना केली. ते हनुमान जीचे मोठे भक्त होते. असे मानले जाते की ते हनुमान जीचा च अवतार होते
शिवाजी महाराजांच्या चारित्र्य निर्मितीमध्ये जिजामाता, गुरु रामदास जी आणि आजोबा कोनदेव यांचा एकत्रित प्रभाव होता. शिवाजी महाराज भगवान शंकर आणि तुळजा भवानीचे भक्त होते.
असे म्हटले जाते की आई तुळजा भवानीने स्वतः प्रकट होऊन शिवाजी महाराजांना तलवार सादर केली. ती तलवार आजही लंडनच्या संग्रहालयात ठेवलेली आहे.
शिवाजी महाराजांचे युद्ध
परस्पर संघर्ष आणि मुघलांच्या आक्रमणामुळे विजापूर त्रासले होते. संधीचा फायदा घेत शिवाजी महाराजांनी आदिलशहाला न कळवता त्याच्यावर हल्ला केला आणि विजापुरात प्रवेश केला. आणि सर्वप्रथम त्याने विजापूरचा रोहितेश्वरचा किल्ला आपल्या ताब्यात घेतला. आणि त्यानंतर तोरणाचा किल्ला ताब्यात घेतला गेला.
अशाप्रकारे शिवाजी महाराजांनी अनेक किल्ल्यांचा ताबा घेतला, त्यांनी कोंडणा किल्ल्याचा ताबाही घेतला. त्या किल्ल्यांच्या संपत्तीने त्यांनी आपले सैन्य बळकट केले आणि किल्ल्यांची दुरुस्तीही केली. त्यानंतर शिवाजी महाराजांनी स्वतःचा किल्ला बांधण्यास सुरुवात केली ज्याला किल्ला रायगड म्हणतात
शिवाजी महाराजांच्या साम्राज्याच्या विस्ताराच्या धोरणाची माहिती मिळताच आदिलशहा संतापला. आणि त्याने शहाजीला आपल्या मुलावर नियंत्रण ठेवण्यास सांगितले.
पण शिवाजी महाराजांनी आपले काम चालू ठेवले, वडिलांचे ऐकले नाही. त्यानंतर विजापूरच्या सुलतानाने शिवाजी महाराजांचे वडील शहाजी यांना बंदिवान केले. पुढे शहाजीला विजापूरच्या विरोधात कोणतेही काम करणार नाही या अटीवर सोडण्यात आले. शिवाजी महाराजांनी पुढील चार वर्षे विजापूरवर हल्ला केला नाही.
परंतु वर्षानुवर्षे त्याने आपले सैन्य सवाढवणे आणि शक्तिशाली करणे चालू ठेवले. आणि दक्षिण-पश्चिम मध्ये त्याची शक्ती वाढवण्याचा प्रयत्न केला. 1645 मध्ये शहाजीचा मृत्यू झाला.
1656 मध्ये शिवाजी महाराजांनी जावलीवर हल्ला केला आणि राजा चंद्रराव मोरेचा पराभव केला. तेथे शिवाजी महाराजांना भरपूर संपत्ती मिळाली. या बरोबरच अनेक मावळ सैनिकही त्याच्या सैन्यात सामील झाले.
अफझल खान सोबत युद्ध
शिवाजी महाराजांची वाढती शक्ती पाहून आदिलशहाने सन 1659 मध्ये आपला धाडसी आणि गर्विष्ठ अफजल खान याला 120000 सैनिकांसह शिवाजी महाराजांचा वध करण्यासाठी पाठवले. अफजल खान शिवाजी महाराजांना भडकवण्यासाठी मंदिरे उद्ध्वस्त करत होता. पण शिवाजी महाराज प्रतापगड किल्ल्यावरच राहिले , शिवाजीन महाराजांनि लढण्याऐवजी अफझल खानला भेटण्याची ऑफर दिली.
दोघांना भेटल्यावर दोघांनी एक समान तलवार सोबत आणावी अशी अट घालण्यात आली. शिवाजी महाराजांना अफझलखानावर विश्वास नव्हता. त्यांनी त्यांच्या कपड्यांखाली चिलखत घातले आणि त्याच्या उजव्या हाताला वाघ-नखे बांधली.
शिवाजी महाराज आणि अफजल खान 10 नोव्हेंबर 1659 रोजी प्रतापगडाच्या किल्ल्याजवळच्या झोपडीत भेटले. तेच घडले, ज्याची शिवाजी महाराजन्ना चाहूल होती , अफझलखानाने शिवाजी महाराजांवर हल्ला केला. चिलखतामुळे शिवाजी वाचले . शिवाजी महाराज यांनी आपल्या वाघाच्या नखाने अफजल खानवर प्राणघातक हल्ला केला आणि त्याला ठार केले.
यानंतर शिवाजी महाराजांनि 10 नोव्हेंबर 1659 रोजी विजापूरवर हल्ला केला, ज्याला प्रतापगडाचे युद्ध म्हटले जाते आणि ते जिंकले.
औरंगजेबाच्या कैदेतून शिवाजी महाराजांची सुटका
औरंगजेबाशी चर्चेसाठी शिवाजी आणि संभाजी महाराजांनी आग्रा गाठले, पण दरबारात योग्य तो सन्मान न मिळाल्याने शिवाजी महाराज चिडले होते .
त्यांनी भरलेल्या दरबारात औरंगजेबावर आपला राग काढला आणि त्याला लबाड म्हटले.औरंगजेब रागावला आणि शिवाजी आणि संभाजी महाराजां ना कैद केले आणि त्यांच्यावर 500 सैनिकांचा पेहरा होता
कैदेत असलेले शिवाजी महाराज आजारी पडले होते . शिवाजी महाराजांच्या चांगल्या आरोग्यासाठी संभाजी महाराजांनी आग्रा किल्ल्याला दररोज फळे, मिठाई इत्यादी पाठवण्याचा आग्रह केला, जो औरंगजेबाने स्वीकारला.
हे काही दिवस चालले.एके दिवशी शिवाजी महाराजांनी संभाजीला गोड टोपलीत बसवले आणि स्वत: मिठाई घेऊन टोपलीत मजूर म्हणून पळून गेला. त्यानंतर संभाजीच्या महाराजांच्या मृत्यूची अफवा पसरली.
शिवाजी महाराज यांनी आपल्या दरबारात फारसीऐवजी संस्कृत आणि मराठीचा प्रचार केला.
त्यांनी सर्व हिंदू परंपरा पुनरुज्जीवित केल्या, ज्या हळूहळू नष्ट होत होत्या. त्यांचे राज पुरोहित केशव पंडित हे एक महान संस्कृत कवी होते.
शिवाजी महाराज यांनी शिस्तबद्ध सैन्य आणि प्रशासकीय तुकड्यांसह पुरोगामी सुसंस्कृत राज्य स्थापन केले.
शिवाजी महाराजांनी प्रशासकीय कामासाठी अष्ट प्रधान स्थापन केले, ज्यात आठ मंत्री ठेवले गेले. त्याच्या मस्तकाला पेशवे असे म्हणतात. पेशव्यांचे स्थान राजाच्या नंतरचे पहिले होते.
- अमात्य वित्त आणि महसूलचे काम पाहत होते.
- मंत्री राजाचे दैनंदिन व्यवहार पाहत होते.
- सचिवांनी कार्यालयीन कामकाज पाहिले. ज्यात शाही शिक्के आणि करारांचे काम केले गेले.
- परराष्ट्रमंत्र्यांना सुमंत म्हटले गेले.
- सेनाप्रमुखांना सेनापती असे संबोधले जात असे.
- न्यायिक व्यवहार प्रमुखांना न्यायाधीश म्हटले जात असे.
- धार्मिक कारभार पाहणाऱ्यांना पंडितराव म्हटले जात असे.
- शिवाजीने त्यांच्या नावे एक नाणेही जारी केले होते. ज्याला शिवराय म्हणतात.
शिवाजी महाराज यांची लढाई मुगलांसोबत होती मुस्लिल् लोकांसोबत नाही या उलट शिवाजी महाराजांच्या सैन्यात अनेक मुस्लिम सरदार आणि सुभेदार होते.
शिवाजींनी त्यांच्या प्रशासनात मानवी धोरणे स्वीकारली होती. जे कोणत्याही धर्मावर आधारित नव्हते.त्याचे हे धोरण लष्कर आणि प्रशासकीय नियुक्तीमध्ये स्पष्टपणे दिसून येते.
- शिवाजी महाराजांचे तोफखाना इब्राहिम खानच्या हातात होता.
- त्यांच्या सचिवांचे सचिव मौलाना हैदर अली होते.
- त्याने आपली राजधानी रायगडमध्ये मुस्लिम भक्तांसाठी एक मोठी मशिद बांधली होती, ती मशीद त्याच्या पूजेसाठी बांधलेल्या जगदीश्वर मंदिरासारखीच होती.
- शिवाजीच्या नौदलाची कमांड सिद्दी संबलच्या हातात होती.
- आग्रा किल्ल्यातून शिवाजीला पळून जाण्यास मदत करणाऱ्या दोन व्यक्तींपैकी एक मुस्लिम होता.
आशा करतो कि तुम्हाला छत्रपती शिवाजी महाराज यांची महिती हि पोस्ट आवडली असेल
शेयर नक्की करा । जय भवानी
टीम ३६०मराठी
जय भवानी… जय शिवाजी. धन्यवाद सर खूप छान माहिती मिळाली… सर तुम्ही अश्याच प्रकारे काम करत राहा.