दिवसभरातील चढउतारांमुळे आणि आहारातील बदलांमुळे आपल्या लघवीचा रंग बदलत राहतो. जे लोक भरपूर पाणी पितात, त्यांचे लघवी रंगहीन असते. दुसरीकडे, शरीरात पाण्याची कमतरता असल्यास, लघवीमध्ये पिवळसरपणा येतो. याशिवाय लघवी पिवळसर होण्यामागे इतरही अनेक कारणे आहेत, ज्यांची माहिती घेणे आवश्यक आहे. यासोबतच अशी काही लक्षणे आहेत जी लघवीमध्ये पिवळसरपणा सोबत दिसतात, त्यावर लक्ष देणे गरजेचे आहे.
सहसा लोक लघवीच्या रंगाकडे फारसे लक्ष देत नाहीत परंतु मित्रांनो पिवळ्या लघवी बद्दल विचार करणे फार आवश्यक आहे. कारण हे काही गंभीर आजाराचे लक्षण देखील असू शकते जसे की UTI यूरिन इंफेक्शन इ. अशा परिस्थितीत या समस्येवर मात करण्यासाठी काही घरगुती उपाय उपयुक्त ठरू शकतात. होय, आमचा आजचा लेख याच विषयावर आहे. आज या लेखाच्या माध्यमातून आम्ही तुम्हाला लघवी पिवळसर होण्याची कारणे कोणती आहेत ते सांगणार आहोत. यासोबतच त्याची लक्षणे आणि उपचारही थोडक्यात जाणून घेऊया.
लघवीचा रंग काय असावा?
जेव्हा युरीन किंवा सामान्य लघवीचा रंग याचा विषय येतो तेव्हा, लघवीचा रंग हा प्रत्येकासाठी वेगळा असू शकतो, परंतु तो पिवळ्या श्रेणीत आला पाहिजे, हे मात्र नक्की. सामान्य लघवीचा रंग फिकट पिवळा ते मधाच्या रंगासारखा पिवळा असू शकतो. हा रंग प्रामुख्याने लघवीत उपस्थित असलेल्या युरोक्रोम या रंगद्रव्यामुळे होतो, ज्याला यूरोबिलिन असेही म्हणतात.
तुमच्या लघवीचा रंग दिवसभर चढ-उतार होऊ शकतो. सकाळी उठल्यानंतर पहिले लघवी बहुतेकदा सर्वात गडद आणि जास्त कॉन्सन्ट्रेटेड असते. दिवसा आपण द्रव पिण्यास सुरुवात करतो, त्यामुळे ते हळू हळू हलके होऊ लागते.
लघवीच्या रंगात गडदपणा किंवा हलकेपणा देखील सतत बदलत राहतो. जर तुमच्या लघवीला रंग नसेल किंवा रंगहीन असेल, तर तुम्ही जास्त पाणी पीत आहात किंवा लघवीचे प्रमाण वाढवणारे औषध घेत आहात, ज्यामुळे तुमच्या शरीरातील द्रव काढून टाकण्यास मदत होते.
खूप गडद किंवा तपकिरी मूत्र हे निर्जलीकरणाचे लक्षण असू शकते, अशा परिस्थितीत आपल्याला ताबडतोब अधिक द्रव पिणे आवश्यक आहे. जर तुमच्या लघवीचा रंग पांढरा किंवा तपकिरी लघवीसारख्या पिवळ्या श्रेणीच्या बाहेर गेला, तर नक्कीच तुम्ही सर्वात आधी डॉक्टरांना दाखवावे.
लघवी पिवळी होण्याची मुख्य कारणे खालीलप्रमाणे
लघवी हा तुमच्या शरीरातील द्रव स्वरूपात असलेला कचरा आहे, यात प्रामुख्याने पाणी, मीठ आणि युरिया आणि युरिक ऍसिड नावाची रसायने असतात. तुमचे मूत्रपिंड जेव्हा तुमच्या रक्तातील विषाक्त आणि इतर वाईट पदार्थ फिल्टर करतात तेव्हा ते मूत्र तयार करतात. तुम्ही घेत असलेली औषधे, अन्नपदार्थ आणि आजार यासारख्या गोष्टी तुमच्या लघवीच्या रंगावर परिणाम करू शकतात.
खालीलप्रमाणे लघवी पिवळी होण्याची कारणे असू शकतात –
1. पुरेसे पाणी न पिणे हे पिवळ्या लघवीचे मुख्य कारण आहे
आम्ही वर नमूद केल्याप्रमाणे, तुमच्या लघवीचा रंग मुख्यत्वे तुम्ही किती पाणी पितात यावर अवलंबून असतो. जेव्हा तुम्ही भरपूर पाणी पिता, तेव्हा तुमचे मूत्र इतके पातळ होऊ शकते की ते जवळजवळ स्पष्ट होते. तुम्ही जितके कमी पाणी प्याल तितके तुमचे लघवी गडद होईल.
जेव्हा तुम्ही पुरेसे पाणी पीत नाही, अशा स्थितीत लघवीचा रंग पिवळा होऊ शकतो. विशेषत: जेव्हा तुम्ही व्यायाम करता तेव्हा शरीराला घाम येतो, ज्यामुळे पाणी कमी होते. व्यायाम केल्यानंतर मूत्र पिवळे होऊ शकते. व्यायाम करण्यापूर्वी आणि नंतर पुरेसे पाणी पिणे चांगले आहे. थोडक्यात पाणी पिऊन शरीर हायड्रेट ठेवा, जेणेकरून शरीरात पाण्याचे प्रमाण भरपूर राहील आणि सुरक्षित रंगहीन लघवी होईल.
2. व्यायामाच्या आधी किंवा नंतर पुरेसे पाणी न पिणे
जेव्हा तुम्ही पुरेसे पाणी पीत नाही, अशा स्थितीत लघवीचा रंग पिवळा होऊ शकतो. विशेषत: जेव्हा तुम्ही व्यायाम करता तेव्हा शरीराला घाम येतो, ज्यामुळे पाणी कमी होते. व्यायाम केल्यानंतर मूत्र पिवळे होऊ शकते. व्यायाम करण्यापूर्वी आणि नंतर पुरेसे पाणी पिणे चांगले आहे. जर तुम्ही व्यायामानंतर तुमचे शरीर योग्य प्रकारे हायड्रेट केले नाही, म्हणजे पाण्याची कमतरता पूर्ण केली नाही, तर यामुळे डिहायड्रेशन तसेच लघवीचा रंग गडद होऊ शकतो.
योग्य हायड्रेशनशिवाय जास्त व्यायाम केल्याने एक गंभीर स्थिती उद्भवू शकते ज्यामुळे स्नायू खराब होऊ शकतात. थोडक्यात पाणी पिऊन शरीर हायड्रेट ठेवा, जेणेकरून शरीरात पाण्याचे प्रमाण भरपूर राहील आणि सुरक्षित रंगहीन लघवी होईल.
3. सतत औषधांचे सेवन करण्याने देखील पिवळी लघवी होऊ शकते
तुम्ही सतत औषधे घेत असाल तर सुद्धा लघवीचा रंग पिवळा होऊ शकतो. यासाठी कोणतेही औषध घेताना भरपूर पाणी प्या. प्रतिजैविकांव्यतिरिक्त, इतर औषधे देखील मूत्राचा रंग पिवळा करतात. अनेक वेळा लघवी करताना जळजळ होण्याची समस्या देखील उद्भवते, अशा परिस्थितीत डॉक्टरांना नक्की भेटा.
वाचा – लघवीच्या जागी जळजळ होण्याची कारणे लक्षणे,आणि घरगुती उपाय
4. आपण जे काही खाता-पिता त्याचा लघवीच्या रंगावरही परिणाम होतो.
विशेषत: बाहेरच्या गोष्टी खाणे, जंक फूडचे सेवन, डबाबंद पदार्थांमध्ये कृत्रिम रंग असणे इत्यादींमुळे लघवीचा रंग पिवळा किंवा गडद होतो. वजन कमी करण्यासाठीचा आहार असो किंवा इतर कोणतेही पूरक आहार घेतल्याने देखील लघवीचा रंग हलका ते गडद पिवळा होऊ शकतो. व्हिटॅमिन B, C, B-12 इत्यादी विशिष्ट प्रकारच्या जीवनसत्त्वांचा अधिक समावेश केला तरीही लघवीचा रंग पिवळा होतो. बेरी, टोमॅटो, बीटरूट, रताळे, ब्रोकोली इत्यादी मर्यादित प्रमाणात खा.
5. काही आजार असल्यास लघवीचा रंग पिवळा असू शकतो.
तुम्हाला कावीळ, मूत्राशयाचा संसर्ग, किडनीचा संसर्ग किंवा इतर समस्या किंवा यकृताचा आजार असल्यास, लघवी अधिक पिवळी असू शकते. जरी, या सर्व समस्या पिवळ्या लघवीच्या अगदी सामान्य आहेत, परंतु जर तुम्हाला सतत पिवळी लघवी येत असेल तर नक्कीच यूरोलॉजिस्टशी संपर्क साधा.
रंगातील काही बदल हे अंतर्निहित रोगाचे लक्षण असू शकतात. हे यकृताच्या समस्यांबद्दल चेतावणी देणारे लक्षण असू शकते, म्हणून जर तुमच्या लघवीचा रंग एक दिवसानंतर सामान्य झाला नाही तर तुमच्या डॉक्टरांना भेटा.
वाचा – (सोपे उपाय) लघवीला वारंवार जावे लागणे घरगुती उपाय, कारणे, लक्षणे
आता आपण लघवीच्या रंगा नुसार त्याचे कारण जाणून घेऊया
पारदर्शक रंगाच्या लघवीचे कारण
- जर तुमच्या लघवीचा रंग अगदी रंगहीन किंवा पारदर्शक आहे तर तुम्ही खूप पाणी पीत आहात.
- आपण पाण्याचे सेवन थोडे कमी करू शकता.
फिकट भुरा रंगाच्या लघवीचे कारण
तुम्ही साधारणपणे निरोगी आणि चांगले हायड्रेटेड आहात म्हणजेच तुमच्या शरीरात पुरेसे पाणी आहे.
पिवळा किंवा गडद पिवळा रंगाच्या लघवीचे कारण
- तुम्ही सामान्य आहात पण तुम्ही अजून थोडे पाणी पिण्याचे प्रमाण वाढवावे. व्हिटॅमिन बी 12 मुळे तुमचे लघवी चमकदार पिवळी दिसू शकते, बीटा कॅरोटीन (गाजरसारखे पदार्थ) देखील लघवीचा रंग बदलू शकतात. कधीकधी लघवीचा रंग पिवळ्यापेक्षा जास्त गडद म्हणजे केशरी असू शकतो.
- काही औषधांमुळे तुमचा लघवी चा रंग गडद पिवळा किंवा केशरी होऊ शकतो, ज्यात फेनाझोपायरीडिनचा समावेश असतो आणि जे सहसा मूत्रमार्गाच्या संसर्गाच्या (UTIs) वेदनांवर उपचार करण्यासाठी लिहून दिले जाते आणि अल्सरेटिव्ह कोलायटिसवर उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या सल्फासॅलाझिनचा देखील यात समावेश आहे.
वाचा – मुतखडा लक्षणे व उपाय
अँबर किंवा मधासारखा रंगाच्या लघवीचे कारण
तुमच्या शरीराला पुरेसे पाणी मिळत नाही. पाणी पिण्याचे प्रमाण तात्काळ वाढवावे लागेल.
संत्रा रंगाच्या लघवीचे कारण
- तुम्ही पुरेसे पाणी पीत नाही आहात किंवा तुम्हाला यकृत किंवा
- पित्त नलिकाची समस्या असू शकते किंवा ते तुमच्या अन्नामध्ये जोडलेल्या रंगामुळे असू शकते.
गुलाबी रंगाच्या लघवीचे कारण
- काही लोकांमध्ये, बीट, ब्लूबेरी किंवा रुबर्ब (फळांचा एक प्रकार) खाल्ल्याने लघवी गुलाबी होऊ शकते.
- लघवीचा गुलाबी रंग देखील मोठ्या समस्येचे पहिले लक्षण असू शकते. यासाठी लाल रंगाच्या लघवीचे कारण वाचा.
लाल रंगाच्या लघवीचे कारण
- अनेकदा लघवीचा रंग लाल किंवा गुलाबी असण्याचा दोष तुम्ही खात असलेल्या अन्नावर दिला जाऊ शकतो. विशेषतः बीटरूटमुळे लघवीची निर्मिती होते ज्याचा रंग गुलाबी ते लाल असू शकतो.
- ब्लॅकबेरी आणि रुबर्ब मुळे देखील हा परिणाम होऊ शकतो. टीबीचे औषध रिफॅम्पिन आणि सेन्ना आणि स्टूल सॉफ्टनरमुळे देखील गुलाबी किंवा लाल मूत्र होऊ शकते.
- जर तुम्ही तुमच्या जेवणाच्या ताटात लाल किंवा जांभळ्या रंगाचे पदार्थ भरत नसाल आणि तरीही तुमच्या लघवीचा रंग लाल आहे असे तुम्हाला आढळले तर ते तुमच्या लघवीतील रक्तामुळे असू शकते. UTI, किडनी स्टोन किंवा इतर परिस्थिती नाकारण्यासाठी तुमच्या डॉक्टरांशी बोला.
वाचा – बेंबी जवळ दुखत असल्यास घरगुती उपाय
हिरवा रंगाच्या लघवीचे कारण
- काही लोकांना शतावरी खाल्ल्याने, काही औषधे किंवा फूड कलरिंग खाल्ल्याने हिरवा रंग येऊ शकतो,
- काहीवेळा हे मूत्रमार्गात बॅक्टेरियाच्या संसर्गाचे लक्षण देखील असू शकते.
निळा रंगाच्या लघवीचे कारण
- काही औषधे आणि फूड कलरिंगमुळे मूत्र निळे होऊ शकते.
- हे हायपरक्लेसेमिया किंवा ब्लू डायपर सिंड्रोमचे लक्षण देखील असू शकते.
वाचा – पोटातील नळ फुगणे उपाय, कारणे आणि लक्षणे
गडद तपकिरी किंवा काळा रंगाच्या लघवीचे कारण
- मॅक्रोबिड, फ्लॅगिल आणि रॉबॅक्सिन या औषधांमुळे तुमच्या लघवीचा रंग गडद होतो. स्वीटनर किंवा रेचक सॉर्बिटॉल देखील गडद लघवी होऊ शकते.
- इंट्रामस्क्युलर (स्नायूमध्ये दिलेले) लोह इंजेक्शन देखील गडद रंगाच्या मूत्राशी संबंधित असल्याचे ओळखले जाते. ब्लॅक युरीन रोग, ज्याला अल्कॅपटोनुरिया असेही म्हणतात, ही एक दुर्मिळ स्थिती आहे ज्यामध्ये शरीर विशिष्ट अमीनो ऍसिड तयार करू शकत नाही किंवा त्यावर प्रक्रिया करू शकत नाही.
पांढरा किंवा दुधाळ रंगाच्या लघवीचे कारण
- मूत्रमार्गात संक्रमण आणि किडनी स्टोनमुळे तुमचे लघवी पांढरी किंवा सफेद दिसू शकते.
- Chyluria ही आणखी एक संभाव्य समस्या आहे ज्यामुळे तुमचे मूत्र पांढरे होऊ शकते. चायलुरिया, किंवा पांढरा मूत्र, सामान्यत: लसीका द्रवपदार्थ लघवीमध्ये मिसळल्यामुळे होतो.
- फिलेरियल इन्फेक्शन, एक प्रकारचा परजीवी रोग देखील पांढरा मूत्र होऊ शकतो. फिलेरियल इन्फेक्शन ही एक अशी स्थिती आहे जी आफ्रिका आणि भारतीय उपखंडातील लोकांमध्ये जास्त प्रमाणात आढळते.
Tip – वर नमूद केलेल्या कारणांशिवाय इतरही काही कारणे असू शकतात. जर तुम्हाला लघवीचा रंग असामान्य वाटत असेल तर चांगल्या डॉक्टरांशी बोला.
निष्कर्ष –
जर तुम्ही पुरेसे पाणी पीत असाल, तुमचे शरीर पूर्णपणे निरोगी असेल परंतु हे सिद्ध करेल तुमच्या लघवीचा रंग. जर तुमच्या लघवीचा रंग अगदी साफ किंवा फिकट पिवळा असेल तर तुमचे आरोग्य तंदुरुस्त आहे. कधीकधी लघवीचा रंगही खूप पिवळा दिसतो. हे तुमच्या लक्षात आलेच असेल. असे का होते, मूत्राचा रंग गडद पिवळा कशामुळे होतो? लघवीचा रंग तुमची हायड्रेशन पातळी देखील प्रतिबिंबित करतो. तुम्ही पुरेसे पाणी प्याल की नाही. तुम्ही जितके जास्त द्रव आणि पाणी प्याल तितके तुमचे लघवी अधिक स्पष्ट, गंधमुक्त होईल.
शरीरातील विषद्रव्येही लघवीद्वारे बाहेर पडतात. जेव्हा लघवीचा रंग हलका पिवळा ते किंचित गडद पिवळा असतो तेव्हा तो सामान्य मानला जातो. कधीकधी पाण्याच्या कमतरतेमुळे जास्त पिवळे लघवी होते. पण, लघवी इतर रंगात असणेही धोकादायक ठरू शकते. पिवळा, लाल, हिरवा, लाल किंवा हलका गुलाबी, केशरी रंगाचा लघवी जास्त असेल तर चुकूनही या समस्येकडे दुर्लक्ष करू नका. ताबडतोब डॉक्टरांकडून तपासणी करून घ्या.
FAQ’s – लघवीच्या रंगावरून काही सामान्य प्रश्नोत्तरे
प्रश्न. पिवळी लघवी आल्यास काय करावे?
उत्तर – भरपूर पाणी पिणे.
आपल्या आहारात व्हिटॅमिन सी समाविष्ट करणे.
आपल्या आहारात लिंबाचा समावेश करणे.
गूजबेरीचे सेवन करा.
दह्याचे सेवन करा.
तुमच्या आहारात ग्रीन टीचा समावेश करा.
प्रश्न. पिवळ्या लघवी होत असेल तर कोणत्या आजाराची संभावना असते?
उत्तर – किडनी स्टोन – एखाद्या व्यक्तीला किडनी स्टोन म्हणजेच स्टोन असला तरीही सकाळी उठल्यावर त्याला पिवळे लघवी येण्याची समस्या होऊ शकते. अशा परिस्थितीत, योनीमध्ये वेदना आणि जळजळ देखील पिवळ्या लघवीसह होऊ शकते.
प्रश्न. पिवळ्या लघवीचा अर्थ निर्जलीकरण होतो का?
उत्तर – मध्यम-गडद पिवळ्या रंगाचे लघवी हे अनेकदा तुमचे निर्जलीकरण झाल्याचे लक्षण असते. तुम्ही रोज २-३ ग्लास पाणी पिणे आवश्यक आहे.
प्रश्न. नेहेमी साफ लघवी करणे वाईट आहे का?
उत्तर – अधूनमधून स्पष्ट दिसणाऱ्या लघवीस घाबरण्याचे कारण नाही, परंतु नेहमी स्वच्छ दिसणारे लघवी हे सूचित करू शकते की तुम्हाला तुमचे पाणी कमी करणे आवश्यक आहे. स्वच्छ लघवी यकृताच्या समस्या जसे की सिरोसिस आणि व्हायरल हेपेटायटीस देखील सूचित करू शकते.
आमच्या इतर पोस्ट,
- गर्भवती आहार चार्ट मराठी | Pregnancy Diet Chart In Marathi PDF
- गर्भधारणा टिप्स मराठी | Pregnancy Tips In Marathi
- मासिक पाळी चुकण्याच्या आधीची गर्भधारणेची लक्षणे
- मधुमेहाची माहिती – प्रकार, लक्षणे, कारणे, दुष्परिणाम, उपचार
- मासिक पाळी नंतर किती दिवसांनी संबंध ठेवावे किंवा मासिक पाळी नंतर गर्भधारणा कधी होते?
- हेल्थ इन्शुरन्स म्हणजे काय | मेडिक्लेम पॉलिसी मराठी माहिती
- लो ब्लड प्रेशर साठी घरगुती उपाय, आहार