धनत्रयोदशीचा सण का साजरा केला जातो आणि या दिवशी भांडी, सोने आणि चांदी का खरेदी केली जाते (Dhanteras 2021 Significance, Worship Method, Date, Timings, Poem in Marathi )
धनतेरस हा शब्द ‘धन’ आणि ‘तेरस’ या दोन शब्दांपासून बनला आहे. या शब्दात धन म्हणजे पैसा आणि तेरस हा तेरा अंकांशी संबंधित आहे. वास्तविक हा सण हिंदू कॅलेंडरनुसार कार्तिक महिन्याच्या 13 व्या दिवशी येतो म्हणून याला धनत्रयोदशी म्हणतात. दिवाळी सणाचा हा पहिला दिवस.
कार्तिक महिन्यातील कृष्ण त्रयोदशीला धनत्रयोदशी म्हणतात. हा सण दीपावलीच्या आगमनाची पूर्वसूचना देतो. या दिवशी नवीन भांडी खरेदी करणे शुभ मानले जाते. धनत्रयोदशीच्या दिवशी मृत्यूची देवता यमराज आणि भगवान धन्वंतरी यांच्या पूजेला महत्त्व आहे. या दिवशी सकाळी सर्व जण लवकर उठून, पूजा पाठ करतात, घर सजवतात, रांगोळ्या काढल्या जातात, एकेमकांना धनत्रयोदशी च्या शुभेच्छा देतात. सगळीकडे अगदी आनंदी वातावरण असते.
आज कार्तिक कृष्ण त्रयोदशी तिथी आहे. शास्त्रानुसार भगवान धन्वंतरी यांचा जन्म याच दिवशी झाला होता. त्यामुळे हा सण धनत्रयोदशी म्हणून साजरा केला जातो. धन्वंतरी अमृत कलश घेऊन प्रकटले होते, म्हणून या दिवशी भांडी खरेदी करण्याची परंपरा आहे.
पण धनत्रयोदशीशी संबंधित अशा अनेक कथा आहेत ज्यावरून कळते की, दिवाळीपूर्वी धनत्रयोदशी का साजरी केली जाते आणि आपल्या जीवनात धनत्रयोदशीचे महत्त्व काय आहे.
धनत्रयोदशीला धन तेरा पटीने वाढते असे का म्हटले जाते, हे या कथांमधून तुम्हाला कळेल.
धनत्रयोदशी संबंधित माहिती – Dhanteras Information in Marathi
- 2021 मध्ये धनत्रयोदशी केव्हा आहे – 2 नोव्हेंबर
- या दिवशी सोने, चांदी किंवा भांडी खरेदी करून पूजा केली जाते
- धनत्रयोदशीच्या पूजेचा मुहूर्त – १८:२८ ते २०:०४
- कालावधी – 1 तास 36 मिनिटांपर्यंत
- प्रसाद काल – 17:43 ते 20:04 पर्यंत
- वृषभ कालावधी – 18:28 ते 20:37 पर्यंत
धनत्रयोदशी / धनतेरस 2021 पूजेची तारीख आणि शुभ मुहूर्त
धनतेरसला धनत्रयोदशी असेही म्हणतात आणि या दिवशी देवी लक्ष्मीची पूजा केली जाते आणि प्रसाद काळात मातेची पूजा करणे योग्य आहे. हा कालावधी सूर्यास्तानंतर सुरू होतो आणि सुमारे 2 तास आणि 24 मिनिटे टिकतो. दुसरीकडे, 2019 मध्ये, धनत्रयोदशीच्या दिवशी पूजेचा मुहूर्त 18:28 (6.28) वाजता सुरू होईल आणि 20:04 (8.04) पर्यंत चालू राहील. अशा प्रकारे, या दिवशी पूजा करण्याचा योग्य कालावधी 1 तास 36 मिनिटे असेल.
धनत्रयोदशी का मनवली जाते? – Why is Dhantrayodashi celebrated? in marathi
भारतीय संस्कृतीत आरोग्य हा भाग संपत्तीच्या वरचा मानला गेला आहे. ‘पहिले सुख निरोगी शरीर, दुसरे सुख घरात’ ही म्हण आजही प्रचलित आहे, म्हणून दीपावलीत धनत्रयोदशीला प्रथम महत्त्व दिले जाते. जे भारतीय संस्कृतीला पूर्णपणे अनुकूल आहे.
शास्त्रात सांगितलेल्या कथांनुसार, समुद्रमंथनाच्या वेळी कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीच्या दिवशी भगवान धन्वंतरी हातात अमृत कलश घेऊन प्रकट झाले. भगवान धन्वंतरी हा विष्णूचा अवतार असल्याचे मानले जाते. जगात वैद्यकशास्त्राचा विस्तार आणि प्रसार व्हावा यासाठी भगवान विष्णूंनी धन्वंतरीचा अवतार घेतला. धनत्रयोदशीचा सण भगवान धन्वंतरीच्या रूपाच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो.
धन्वंतरीच्या जन्मानंतर दोन दिवसांनी देवी लक्ष्मी प्रकट झाली. म्हणूनच दीपावलीच्या दोन दिवस आधी धनत्रयोदशीचा सण साजरा केला जातो.
शास्त्रानुसार भगवान धन्वंतरी हे देवांचे वैद्य आहेत. त्यांच्या भक्ती आणि उपासनेने आरोग्याला लाभ होतो. भगवान धन्वंतरी हा विष्णूचा अवतार असल्याचे मानले जाते.
जगात वैद्यकशास्त्राचा विस्तार आणि प्रसार व्हावा यासाठी भगवान विष्णूंनी धन्वंतरीचा अवतार घेतला.
- लक्ष्मी पूजन माहिती : केव्हा आहे, तिथी, आणि पूजेची शुभ वेळ | Lakshmi Pujan information in Marathi
- (Lyrics+PDF) अष्ट लक्ष्मी स्तोत्रम् मराठी | Ashta Lakshmi Stotram Lyrics in Marathi
धनत्रयोदशीचे महत्त्व (Importance And Significance Of Dhanteras)
या सणाचा संबंध देवी लक्ष्मीशी आहे आणि असे म्हटले जाते की या सणावर मातेची योग्य प्रकारे पूजा केल्यास घरात धनाची कमतरता भासत नाही. या दिवशी मातेच्या पूजेबरोबरच घराच्या मुख्य दारावर दिवेही प्रज्वलित केले जातात. याशिवाय भांडी, चांदी किंवा सोन्याचे दागिनेही खरेदी केले जातात.
धनत्रयोदशीला भांडी, सोने आणि चांदी का खरेदी करतात – (Significance Of Purchasing Utensils And Gold on Dhantrayodashi in Marathi)
या दिवशी दागिने, रत्ने, धातू, घरगुती उत्पादने खरेदी करणे शुभ आहे आणि असे मानले जाते की ते खरेदी केल्याने आपण धनाची देवी लक्ष्मीजी घरी आणली. या दिवशी लोक चांदी किंवा सोन्याच्या नाण्यांची पूजा करतात. असे मानले जाते की सोन्या-चांदीसारख्या वस्तू खरेदी केल्याने घरात वाईट गोष्टींचा प्रवेश होत नाही आणि घरात सुख-समृद्धी टिकून राहते.
धनत्रयोदशीची पौराणिक आणि अस्सल कथा – Mythological and authentic story of Dhanteras in Marathi
धनत्रयोदशीची कथा १ – भगवान विष्णूंनी असुरांचे गुरु शुक्राचार्य यांचा एक डोळा फोडला होता.
धनत्रयोदशीशी संबंधित आख्यायिका अशी आहे की, कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीच्या दिवशी भगवान विष्णूंनी देवतांच्या कार्यात अडथळा आणल्यामुळे असुरांचे गुरु शुक्राचार्य यांचा एक डोळा फोडला होता.
पौराणिक कथेनुसार, राजा बळीच्या भयापासून देवांना मुक्त करण्यासाठी भगवान विष्णूने वामनाच्या रूपात अवतार घेतला आणि राजा बळीच्या यज्ञस्थानी पोहोचले. शुक्राचार्यांनीही भगवान विष्णूंना वामनाच्या रूपात ओळखले आणि राजा बळीला वामनाने जे काही मागितले ते नाकारण्याची विनंती केली. वामन हा खरा भगवान विष्णू आहे जो देवांच्या मदतीसाठी तुमच्याकडून सर्व काही हिसकावून घेण्यासाठी आला आहे.
बळीने शुक्राचार्यांचे ऐकले नाही. वामनाने कमंडलातून पाणी घेऊन परमेश्वराने मागितलेली तीन पायरी जमीन दान करण्याची प्रतिज्ञा घेतली. बळीला दान करण्यापासून रोखण्यासाठी शुक्राचार्यांनी लहान आकार परिधान करून राजा बळीच्या कमंडलमध्ये प्रवेश केला. त्यामुळे कमंडलमधून पाणी बाहेर जाण्याचा मार्ग बंद झाला.
भगवान शुक्राचार्यांची युक्ती वामनाला समजली. भगवान वामनाने कुश आपल्या हातात अशा प्रकारे ठेवला की शुक्राचार्यांची एक डोळा फुटली. शुक्राचार्य गडबडीत कमंडलातून बाहेर आले.
यानंतर भगवान वामनाने संपूर्ण पृथ्वी एका पायाने आणि अंतराळ दुसऱ्या पायाने मोजली. तिसरे पाऊल टाकायला जागा नसल्याने बळीने भगवान वामनाच्या चरणी डोके ठेवले. त्यागात त्याने सर्वस्व गमावले.
अशा रीतीने देवांना त्यागाच्या भयापासून मुक्ती मिळाली आणि बळीने देवांकडून जे धन आणि संपत्ती हिसकावून घेतली होती, त्यापेक्षा कितीतरी पटीने अधिक संपत्ती देवांना मिळाली. धनत्रयोदशीचा सणही यानिमित्ताने साजरा केला जातो.
धनत्रयोदशी कथा २ – राजा हीमाच्या तरुण मुलाची कहाणी
एका प्राचीन कथेनुसार, राजा हिमाला एक मुलगा होता आणि त्याच्या मुलाच्या मृत्यूबद्दल एक भविष्यवाणी केली गेली होती. लग्नानंतर 14 व्या दिवशी त्याचा मुलगा सर्पदंशाने मरेल असे या भविष्यवाणीत म्हटले होते. त्याच वेळी जेव्हा त्यांच्या मुलाचे लग्न झाले तेव्हा त्यांच्या पत्नीने लग्नाच्या 14 व्या दिवशी पतीला झोपू दिले नाही, तिचे सर्व दागिने, सोन्याची नाणी आणि इतर प्रकारचे दागिनेही तिच्या खोलीच्या दाराबाहेर ठेवले आणि संपूर्ण खोली उजळली. दिव्यांच्या प्रकाशाने.
त्याचवेळी आपल्या पतीला झोपू नये म्हणून या महिलेने आपल्या पतीला कथा आणि गाणी सांगण्यास सुरुवात केली आणि याच दरम्यान यमराज देखील आपल्या पतीला घेण्यासाठी आले, परंतु दारात सोन्याचे आणि इतर प्रकारच्या दागिन्यांचा ढीग ठेवण्यात आला होता. आणि खोलीतील प्रकाश जास्त असल्यामुळे यमराजांना त्यांच्या खोलीत प्रवेश करता आला नाही आणि त्यांनी बाहेर उभे राहून या स्त्रीने आपल्या पतीला सांगितलेल्या कथा आणि गाणी ऐकली.
त्याच वेळी, पहाटे होताच, यमराज शांतपणे तेथून निघून गेले आणि अशा प्रकारे या महिलेने आपल्या पतीचे यमराजापासून संरक्षण केले, त्यानंतर हा दिवस धनत्रयोदशी म्हणून साजरा केला गेला. याशिवाय या दिवशी सोन्या-चांदीच्या वस्तूही लोक खरेदी करतात, जेणेकरून त्यांच्या मदतीने वाईट गोष्टी घरापासून दूर ठेवता येतील.
धनत्रयोदशी कथा 3: या दिवशी अमृतमंथन बाहेर पडले
दुसर्‍या एका कथेनुसार धनत्रयोदशीच्या दिवशी क्षीरसागरातून अमृत बाहेर पडले आणि म्हणून हा दिवस आरोग्यासाठी देखील चांगला मानला जातो आणि लोक या दिवशी देवाची पूजा करतात आणि निरोगी आयुष्यासाठी कामना करतात.
धनत्रयोदशी कथा 4: समुद्रमंथनाशी संबंधित इतर कथा –
असे म्हणतात की समुद्रमंथनाच्या वेळी समुद्रातून अनेक प्रकारच्या वस्तू बाहेर पडल्या आणि या वस्तूंसोबतच देवी लक्ष्मीही मंथनाच्या वेळी बाहेर पडली, म्हणून धनत्रयोदशीच्या दिवशी मातेची पूजा केली जाते.
धनत्रयोदशी कथा 5: देवी पार्वतीची कथा
असे म्हणतात की या दिवशी माता पार्वतीने शिवासोबत फासे खेळले आणि ते जिंकले त्यामुळे या दिवशी फासे खेळणे देखील शुभ मानले जाते आणि असे म्हटले जाते की हे खेळल्याने घरात लक्ष्मी येते.
धनत्रयोदशीच्या दिवशी कोणत्या देवांची पूजा केली जाते
धनत्रयोदशीच्या दिवशी, भारतीय लोक आपली घरे चांगली स्वच्छ करतात आणि नंतर घर चांगले सुसज्ज करतात. घर सजवल्यानंतर या दिवशी रात्री गणपती, माँ लक्ष्मी, धन्वंतरी आणि कुबेरजींची पूजा केली जाते. याशिवाय अनेक ठिकाणी लोक यमराजजींची पूजा करतात.
उपासना पद्धत
- ही पूजा सर्वप्रथम गणेशजींचे नाव घेऊन केली जाते आणि त्यानंतर लाल रंगाचे कापड आणि ताजी फुले गणेशजींना अर्पण केली जातात.
- श्रीगणेशाची पूजा केल्यानंतर आयुर्वेदाचे प्रवर्तक मानले जाणारे भगवान धन्वंतरी यांची पूजा केली जाते.
- मात्र, त्यांची पूजा करण्यापूर्वी भगवान धन्वंतरीच्या मूर्तीला आंघोळ करून अभिषेकही केला जातो.
- ही पद्धत केल्यानंतर नऊ प्रकारचे धान्य भगवान धन्वंतरीला अर्पण केले जाते.
- यानंतर धनाची देवता कुबेर यांच्या मूर्तीला फुले, मिठाई आणि फळे अर्पण करून घरात धनाची कमतरता भासू नये अशी कामना केली जाते.
- लक्ष्मी देवी ची पूजा केल्यानंतर देवी लक्ष्मीचे स्मरण केले जाते आणि लक्ष्मी मूर्तीची पूजा केली जाते, जेणेकरून आई घरात पैशाचा वर्षाव करत राहते.
Other Diwali Posts,